اِبْنِ داوودِ قُمی، ابوالحسن محمد بن احمد بن داوود (د ذیحجهٔ 368/ژوئیهٔ 979)، محدث و فقیه شیعی. در خاندانی اهل علم زاده شد، پدرش احمد بن داوود محدثی کثیرالحدیث بود که نجاشی (ص 95) او را توثیق کرده است. مادرش خواهر محدث موثق سلامهٔ بن محمد اَرزَنی بود که پس از ازدواج با احمد بن داوود همراه او به قم رفت و محمد در آنجا به دنیا آمد. ابن داوود چندی پیش از 333ق/945م رهسپار بغداد شد و در آنجا اقامت گزید و به تدریس حدیث پرداخت (همو، 192، 384). از گفتهٔ نجاشی (ص 384) که او را شیخ و عالم شیعه بین قمیان در زمان خود معرفی کرده، مرتبهٔ علمی او دانسته میشود. همو از ابن غضایری نقل کرده که وی کسی را حافظ تر و فقیهتر و آشناتر به حدیث از ابن داوود ندیده بوده است (همانجا). ابن داوود بجز پدر و داییش سلامهٔ بن محمد از افراد بسیاری از جمله محمد بن حسن بن احمد بن ولید قمی، محمد بن یعقوب [کلینی]، ابن عقده و پدر شیخ صدوق روایت کرده است (نجاشی، 35، 60، 82، 192، 455؛ طوسی، تهذیب، 1/302؛ در مورد دیگر مشایخ وی نک: نجاشی، 50، 97، 373؛ طوسی، رجال، 454؛ خویی، 14/332). علاوه بر پسرش احمد (طوسی، رجال، 449) کسانی چون شیخ مفید، ابن غضایری، ابن عبدون، ابوغالب زراری و ابن نوح نیز از او روایت کردهاند (زراری، 28؛ نجاشی، 82؛ طوسی، فهرست، 136). همچنین وی در 360 ق به محمد بن عبدالله بن عبدالرحمان بن سمیع اجازهٔ روایت داده است (ابن طاووس، عبدالکریم، 140-141). ابن داوود در بطحیه درگذشت و همانجا نیز دفن گردید. استخوانهای وی سپس به بغداد منتقل و در مقابرِ قریش دفن شد (ابن غضایری، 104؛ نجاشی، 385). آثار: از تألیفات متعدد او تنها یک نسخهٔ خطی از کتاب المزار باقی مانده است (آستان، 2/51) که احتمالاً همان کتاب الزیارات و الفضائل است که ابن طاووس (علی) در اقبال (ص 567 - 568) از آن نقل کرده است. آثار منسوب به ابن داوود به گزارش نجاشی (ص 384) عبارتند از: 1. کتاب البیان عن حقیقهٔ الصیام؛ 2. کتاب الحدیثین المختلفین؛ 3. کتاب الذخائر؛ 4. کتاب الرد علی ابن قُولَوی فی الصیام. 5. کتاب الرد علی المظهر الرخصهٔ فی المسکر؛ 6. کتاب الرسالهٔ فی عمل السلطان؛ 7. کتاب السبحهٔ (یا کتاب الشیخهٔ؛ قهپایی، 5/134، که تصحیف به نظر میرسد)؛ 8. کتاب صلوات الفرج وادعیتها؛ 9. کتاب العلل؛ 10. کتاب فی عمل شهر رمضان؛ 11. کتاب الممدوحین و المذمومین (نیز نک: طوسی، همانجا). لازم به ذکر است که کتاب الرد علی ابن قولویه فی الصیام در ردّ نظر ابن قولویه فقیه معاصر ابن داوود مبنی بر عدم نقصان ماه رمضان نوشته شده بوده (ابن طاووس، علی، 6) و ابن قولویه نیز متقابلاً در دفاع از نظر خود کتاب الرد علی ابن داوود فی عدد شهر رمضان را نوشته است (نجاشی، 124).