اِبْنِ خَمیس، ابوعبدالله تاجالاسلام مجدالدین حسین بن نصر کعبی جُهَنی موصلی (466-552ق/1074-1157م)، فقیه شافعی. جهنی منسوب به جُهَینه (روستایی بزرگ در نواحی موصل: یاقوت، 2/168) و کعبی منسوب به قبیلهٔ بنی کعب است (ابن خلکان، 2/140). ابن خمیس در موصل زاده شد (سبکی، 4/217) و در آن شهر از ابونصر ابن وَدْعان حدیث شنید، سپس به بغداد رفت و در آنجا از قاضی ابوبکر شامی، ابوالفوارس بن طِراز (یا طِراد) زینبی، ابن طلحهٔ نَعالی، ابوعبدالله حمیدی و ... استماع حدیث کرد و از ابوحامد غزالی فقه آموخت (یاقوت، 2/168؛ ابن خلکان، 2/139؛ ذهبی، سیر، 20/292). ابن خمیس مدتی قاضی رَحبهٔ مالک بن طوق بود، سپس به زادگاه خود موصل بازگشت و به تألیف مشغول شد (یاقوت، همانجا). پس از 540ق بار دیگر به بغداد رفت و به روایت حدیث پرداخت (ذهبی، سیر، همانجا). از ابنخمیس،سلیمانوعلیفرزندانمحمدموصلی(همانجا)، ابوالقاسم عبدالملک بن زید دَوْلَعی (یاقوت، 2/624)، ابن حاجب صوفی، مشرَفْ بن مؤیّد همدانی و ابن مُحِبّ محمد بن محمد نیشابوری استماع حدیث کردهاند (ابن صابونی، 6، 7، 291). از شاگردان ابن خمیس در فقه، ابواسحاق ابراهیم بن نصر موصلی قاضی سلامیّه، شرف الدین ابن ابی عصرون و رضیالدین ابوالفضل یونس بن محمد اربلی را نام بردهاند (ابن خلکان، 1/37، 3/53، 5/254، 255؛ ذهبی، العبر، 4/238). وی سرانجام در زادگاه خود درگذشت (یاقوت، 2/168). آثار: 1. تحریم الغیبهٔ و ما فیها من العقوبات، نسخهای از آن در دمشق موجود است (جامعه، 5(5)/219)؛ 2. مناقب الابرار و محاسن الاخیار، کتابی است در احوال بزرگان صوفیه، نسخههای آن در کتابخانههای مختلف از جمله برلین ( آلوارت، شم 9980 )، ظاهریه (ظاهریه، 2/744)، خدیویه (خدیویه، 7(2)/672)، صوفیه (صوفیا، 123)،گارت(حتّی،شم GAL,I/560, 674 )ولایپزیگموجوداست(نک: )؛ GAL,S,I/776 3. الموضح فی الفرائض، در احکام ارث بنابر مذهب شافعی که نسخهٔ آن در کتابخانهٔ چستربیتی ( آربری، شم موجود است. جز اینها ذهبی در سیر (20/292) کتابهایی زیر عناوین فرح الموضح علی مذهب زید بن ثابت، نیز اخبار المنامات، لؤلؤهٔ المناسک، منهج التوحید و منهج المرید به وی نسبت داده است.