اِبْنِ حاج، ابوالفیض حمدون بن عبدالرحمان بن حمدون سُلمی مِرداسی (1174-7 ربیعالثانی 1232ق/1761-24 فوریهٔ 1817م)، مفسر، ادیب و فقیه مالکی. ازهری (ص 143) کنیهٔ او را ابوالمواهب آورده است. ابن حاج در فاس متولد شد و پرورش یافت (گنون، 1/296) و علوم دینی و ادبی را نزد استادانی چون طیب بن کیران، بنانی، یازغی و عبدالقادر بن شقرون فرا گرفت (مخلوف، 379). در سفر حج با دانشمندان بنام زمان مانند شیخ مرتضی و شیخ کوهن در مکه ملاقات و از آنان کسب فیض کرد (همانجا). شهرت و مهارت او در فقه و ادب موجب حرمتش نزد امیران گردید، چنانکه پس از تسلط وهابیان بر سرزمین حجاز، عبدالله بن سعود وهابی، برای دعوت به آیین خود، نامههایی به اطراف و از جمله فاس فرستاد و اصول مذهب وهابی را تشریح کرد. ابن حاج از جانب سلطان مولی سلیمان امیر فاس مأموریت یافت که جواب نامه را تهیه کند (ناصری، 8(2)/119-120). او مدتی نیز تصدی حسبهٔ فاس و مظالم مغرب را بر عهده داشت و گفته شده که در امر به معروف و نهی از منکر و رفع ستم از مردمان اهتمام خاصی داشت (گنون، 1/297). ابن حاج تألیفاتی در مسائل فقهی، کلامی، تفسیر، منطق و جز آن دارد: آثار: الف - چاپی: نفحهٔ المسک الداری لقاری´ صحیح البخاری که زرکلی (2/275) از چاپ آن اطلاع داده است. بروکلمان نیز ضمن ضبط نام آن به شکل بهجهٔ المسک الداری لقاری´ تاریخ البخاری که غیر دقیق به نظر میرسد، از چاپ آن در فاس بدون ذکر تاریخ خبر داده است I/264) .(GAL,S, ب - خطی: 1. تألیف فی قوله تعالی: و آیهٔ لهم اللیل نسلخ منه النهار، در تفسیر (علوش، 1/38)؛ 2. تقایید مختلفهٔ، کتابخانهٔ صبیحیهٔ سلا (حجی، 590)؛ 3. تقیید علی قوله تعالی: تلک حدود الله، در تفسیر (علوش، 1/41)؛ 4. الثمر (یا التمر ) المهتصر من روض المختصر، حواشی بر شرح تفتازانی بر تلخیص المفتاح خطیب قزوینی (حجی، 346؛ )؛ GAL,S,I/518 5 و 6: دو مجلد دیوان اشعار (زرکلی، همانجا)؛ 7. رسالهٔ فی اجتماع النفی و القید (حجی، 356)؛ 8. رسالهٔ فی کلمهٔ «قال» الواقعهٔ بین رجال الحدیث ذکراً او حذفاً (تیموریه، 2/75)؛ 9. شرح عقود الفاتحهٔ (حجی، 277)؛ 10. مقامات حمدونیهٔ، (زرکلی، همانجا) که احتمالاً با مقامهٔ حمدون ابن الحاج موجود در کتابخانهٔ جلاوی پاشا در مراکش (نک: جامعه، 5(1)/190) یکی است؛ 11. مقصورهٔ فی العروض (حجی، 378)؛ 12. نوافح الغالیهٔ فی المدائح السلیمانیهٔ (وایدا، که احتمال دارد با یکی از دو دیوان وی منطبق باشد (در مورد آثار منسوب به ابن حاج نک: مخلوف، 379؛ گنون، 1/297؛ ازهری، 142-143).