اِبْنِ حاج، ابوالحسن، محمد بن عبدالله تُجیبی (574 -641ق/ 1178-1243م)، نحوی و ادیب مغربی. او از مردم قرطبه بود و نزد گروهی که مشهورترین آنان ابن بقی و ابن حوط الله (ه مم)اند، دانش آموخت (ابن ابار، 654). و کسانی از جمله ابن مضاء (ه م) به او اجازهٔ نقل حدیث دادند و از میان شاگردان او ابوبکر بن حبیش و ابوعلی بن الناظر قابل ذکرند (مراکشی، 6/297؛ سیوطی، 1/141). او دانشمندی مبرز، خوش خط با ظاهری آراسته بود. مدتی عهدهدار شغل قضا در غرناطه و جزیرهٔ الخضراء شد و در همین مقام به درستکاری و عدالت شهرت یافت (ابن ابار، مراکشی، همانجاها). سیوطی (1/141-142) دانش و فروتنی او را نیز ستوده است. ابن حاج به دعوت خلیفه رشید موحدی که از 630 تا 640ق بر مراکش فرمان میراند به آنجا سفر کرد و تعلیم و تربیت فرزند او را به عهده گرفت و سرانجام در مراکش درگذشت (مراکشی، همانجا). دو اثر به ابن حاج منسوب است: 1. نزههٔ الالباب الجامعهٔ لفنون الا¸داب یا نزههٔ الالباب فی محاسن الا¸داب I/597) ؛ GAL, قس: ازهریه، 5/284) که اختصاری است از کتاب العزیز المحلّی تألیف عزیزالدین ابن کمیلی منصوری (نک: دوسلان، شم 3526 ؛ نموی، شم 447 )؛ 2. المقاصد الکافیهٔ فی علم لسان العرب (سیوطی، همانجا). مراکشی (همانجا) دربارهٔ تألیفی از او در نحو سخن گفته که به شیوهٔ المفصل زمخشری نوشته شده، چنانکه گویی مختصر آن است، اما ظاهراً این تألیف همان المقاصد الکافیهٔ بوده است.