اِبْنِ قاص، ابوالعباس احمد بن ابی احمد طبری (د 335ق/ 946م)، فقیه شافعی، قاضی و واعظ اهل طبرستان. شهرت وی با اختلاف ذکر شده است: بیشتر مآخذ، «ابن القاص» (ابن خلکان، 1/68؛ سبکی، 3/59؛ نووی، 1/252؛ صفدی، 6/227؛ ذهبی، 15/371)، برخی نیز «القاص» (ابن اثیر، 3/7- 8) آوردهاند. شهرت ابن قاص به جهت اشتغال پدرش به وعظ و داستان سرایی است (ابن خلکان، همانجا؛ نووی، 1(2)/253). این شهرت در برخی از منابع (مثلاً ابن تغری بردی، 3/294) به صورت «ابن القاضی» آمده است که تحریف به نظر میرسد. ابن قاص برای تحصیل به بغداد رفت. فقه را از ابوالعباس ابن سریج، فقیه بزرگ شافعی، فرا گرفت (ابو اسحاق شیرازی، 120) و از کسانی چون ابوخلیفه جمحی و محمد بن عثمان بن ابی شیبه اخذ حدیث کرد (ذهبی، سبکی، همانجاها). پس از آن به طبرستان بازگشت و به تدریس و وعظ پرداخت و در آنجا پیشوای شافعیان گردید و عدّهٔ کثیری از او فقه شافعی آموختند که از جملهٔ آنان ابوعلی طبری معروف به زجاجی قابل ذکر است (ابواسحاق شیرازی، همانجا؛ سمعانی، 10/303؛ ذهبی، 15/372). ابن قاص در جنگ مسلمانان با رومیان مشارکت فعالی داشت (سمعانی، همانجا)، سپس به طرسوس (در جنوب ترکیهٔ کنونی) رفت و در آنجا رحل اقامت افکند و به وعظ پرداخت و در همانجا درگذشت. گفته شده است که مدتی مقام قضاء آنجا را نیز بر عهده گرفت (ابواسحاق شیرازی، سمعانی، ابن خلکان، همانجاها). وی در فقه صاحب نظر بود و آراء او در کتب مهم فقه شافعی مورد توجه قرار گرفته است (نک: نووی، ابن خلکان، همانجاها). برخی از آراءِ غریب او را عبادی (ص 74) و سبکی (3/60 -63) ذکر کردهاند، وی به عدم وقوع مجاز در قرآن اعتقاد دارد و در این باب با ظاهریان هم رأی است (نک: عبادی، همانجا). از آثار او که بیشتر رسالههایی مختصر، ولی پرمحتواست، تنها رسالهٔ دلائل القبلهٔ در 1913م توسط لویس شیخو در مجلهٔ المشرق (شم 17) چاپ شده است. از آثار خطی او نسخهای از ادب القاضی در کتابخانهٔ فیضالله افندی موجود است .(GAS,I/497) این کتاب را باید یکی از اولین آثار شافعیان در آیین قضا و صفات قاضی دانست (نک: حاجی خلیفه، 1/47). اثر دیگر وی التلخیص فی الفروع، متن مختصری است در فقه که از مشهورترین کتابهای اوست و عدهٔ زیادی از دانشمندان شافعی آن را شرح کردهاند که ابوعبدالله ختن، قفّال و ابوعلی سنجی از آن جملهاند (ابواسحاق شیرازی، 120؛ نووی، همانجا). نسخهای از آن در کتابخانهٔ ایاصوفیه هست (نک: GAL, .(I/191 اثر دیگری نیز با عنوان فوائد حدیث ابی عمیر (برای مآخذ متن حدیث، نک: مزی، 1/436) در دارالکتب قاهره (سید، 1/90) موجود است. از آثار یافت نشدهٔ وی این کتابها را میتوان نام برد: المفتاح در فقه شافعی که بارها شرح شده است (نک: ابن قاضی شهبه، 1/261، 280؛ حاجی خلیفه، 2/1769)، ادب الجدل، شرح مختصر المزنی و المواقیت (نک: عبادی، 74؛ سمعانی، 10/303؛ نووی، همانجا؛ حاجی خلیفه، 2/1219، 1631).