تپه واوان
اين تپه در کنار شهرک واوان قرار دارد. طبق مطالعات انجام شده تپه واوان جزو غار تهران بود و دروازه غار تهران به اين تپه منتهى مىشد. آنچه در اين تپه کشف شده بنايى است که ۱۴ اتاق منظم دارد. شکل اتاقها نشان مىدهد که اين بنا به مردم عادى تعلق نداشت و به احتمال زياد بنايى نظامى يا دولتى بود. درهاى ورودى اتاقهاى بنا از يک جهت باز مىشود. اتاقها داراى ديوار مشترک هستند و اندازه آنها نيز يکسان است.
در تپه واوان آثار مهرى به دست آمده که احتمالاً براى ممهور کردن بستههايى که به اين محل ارسال مىشد، به کار مىرفت. از ديگر آثار يافت شده و در تپه فراوان، آثار گچبرى و اشيا فلزى است که ۹۵% اين اشيا خاص جنگافزارهايى چون سرپيکان، شمشير و خنجر است. کشف اين اشيا بر گمان نظامى بودن بنا مىافزايد. در اين منطقه همچنين سکههاى مسى (فلوس) مانده از دوران صفويه يافت شده است.
ظروفچينى و سفالينههاى آبى و سفيدرنگ يافت شده در اين مکان نيز متعلق به دوران صفويه است. کشف النگوهاى زنانه و نيز وسايل کرهگيرى که از دوران آلبويه مانده، اين حدس را تقويت مىکند که شايد در دوران آلبويه اين تپه محل زندگى خانوادگى بود، خانوادههايى که زندگى شبانى داشتند.
گورستان باستانى قيطريه
مجموعه تپههاى قيطريه در شمال تهران و در دامنه رشته جبال البرز واقع است. اين تپهها از چين و شکنها و پستى بلندىهاى به هم پيوسته و موازى تشکيل شدهاند. در گذشته قيطريه روستاى کوچکى از بخش شميران شهرستان تهران به شمار مىرفت و تهران و شميران هر دو قريههايى از قراى شهر رى بودند. جمع مساحت محوطه کاوش شده در اين تپه، بيش از ۵۰۰۰ متر مربع است که در ترانشهها و گمانهها تعدادى گور باستانى تعدادى ظروف سفالى از اين گورها که بالغ بر ۲۵۰۰ قطع هستند، به دست آمد. علاوه بر اين ظروف سفالين، تعدادى ابزار برنزى و زيورآلات نيز به دست آمد. آلات برنزى کشف شده شامل قمه، سرتير (پيکان)، کارد آشپزخانه، گزنبرش، چرم، تيغه گليمبافي، درفش، سوزن، سنجاق مو و موىبند و زيورآلاتى چون گوشواره، انگشتر، دستبند، آيينه، دکمه لباس، و وسايل آرايش بانوان و ... است. فراوانى ميراث سه هزار ساله شهر مردگان قيطريه تا کنون در هيچ تپه باستانى سابقه نداشته است. چون وجود گورستان با اين وسعت در دوره باستاني، آن هم در حوزه تهران، نشانه زندگى و حيات مادى دراين تپهها و اطراف آن تلقى مىشود. گروه حفارى تپه قيطريه موفق به يافتن معمارى مساکن اقوام ساکن قيطريه در سه هزار سال پيش نشد.
هنگام حفارى معلوم شد که در نقاطى از تپه و اطراف آن، زمين در يک مترى به صخره سنگى ختم مىشود. گورستان قيطريه نشانهاى از اسکان اقوامى در اواخر هزاره دوم و اوايل هزاره اول پيش از ميلاد در اين ناحيه بود. در قيطريه مردگان را با لباس و پوششهاى رايج زمانه دفن مىکردند و اين معنا را از تکههاى تکمههاى لباس، سنجاقهاى سربند مردان و زنان، زينتآلات، گردنبندها، بازوبندها، خلخال، النگو، انگشترى و ... که همراه اجساد يافت مىشود، مىتوان تشخيص داد. در خاکسپارى مردگان باستانى قيطريه جهت و سمت خاصى رعايت نشده و فقط اموات به صورت خم شده و جنين استقرار يافتهاند. البته اين جزيى از آداب و رسوم زمانه بود، ولى چنان که به تجربه دريافت شده، سمت و جهت تدفين و کيفيت استقرار چندگونه بوده است:
- پنجاه درصد اجساد عموماً در پهلوى چپ و به حالت جنينى قرار گرفتهاند و صورت آنها رو به طلوع آفتاب قرار داشت. شايد اين چنين استقرارى از اينجا ناشى شده که متوفاى نيمه شب را، اقوام و بستگانش در صبحگاه و سرزدن آفتاب به خاک سپردهاند.
- از پنجاه درصد بقيه سى درصد به پهلوى راست و صورت آنها به طرف غروب آفتاب و ده درصد به صورت چمباتمه و ده درصد باقى مانده در حالى که به پهلو خفتهاند، به آفتاب نيمروز مىنگرند.