آب‌انبار سيد اسماعيل

اين بنا در محدود بازار تهران و محلّه سيد اسماعيل واقع شده و بناى کنونى آن از آثار دوره قاجاريه است. اين بنا توسط بيگلربيگى وقت تهران حاج عيسي وزير و يابه روايتى ميرزا موسي در سال ۱۲۶۲ هـ.ق ساخته شد.


آب‌انبار سيد اسماعيل و بناهاى وابسته به آن به هنگام آبادانى بيش از هزار متر مربع مساحت داشت که امروزه به جز محوطه مخزن آن بقيه بنا از جمله راه‌پله و پاشير از بين رفته است. مخزن بسيار بزرگ آب‌انبار از نمونه‌هاى جالب توجه آب‌انبارسازى و در نوع خود منحصر به فرد است. اين مخزن محوطه‌اى است به ابعاد حدود ۳۸٭۱۰٭۲۸ متر که پوشش طاقى آن بر روى ۴۸ ستون آجرى مکعب شکل (۸ رديف ۶ تايي) قرار گرفته است. حجم کل مخزن ۱۱،۶۸۵ متر و ظرفيت آبگير آن ۷۵۰۰ متر مکعب است.


راه‌پله، از کوچه سيد اسماعيل ۴۳ پله با پاگردهاى متعدد داشت و محوطه پاشير به ابعاد ۱۲ متر مربع، داراى سه شير بزرگ بود که در زير هر يک چاله‌اى به ابعاد تقريبى يک متر مربع وجود داشت. بر روى آب‌انبار، کاروانسرا، بارانداز و همچنين بادگيرها و روزنه‌هاى مربوط به مخزن آب‌انبار قرار گرفته بود.


مخزن آب‌انبار سيد اسماعيل در دورهٔ اخير به قهوه‌خانه و رستوران تبديل شده است.

آب‌انبار على‌آباد

اين آب‌انبار در روستاى على‌آباد باغ خواص از توابع شهرستان ورامين، در شرق يخچال على‌آباد قرار دارد و ابعاد آن ۶٭۵/۲۰ متر است. ورودى اين آب‌انبار که با مصالح آجر و گل رس شکل گرفته، در سمت شرق قرار دارد و داراى طاق هلالى است. ارتفاع سقف تا کف حدود ۷۰/۴متر است و پس از آن به اتاقى به ابعاد ۶٭۴ متر منتهى مى‌شود. يک رديف پله از اين اتاق تا کف آب‌انبار ادامه مى‌يابد. آب‌انبار على‌آباد تا اواخر دوره قاجاريه مورد استفاده بود.

آب‌انبار حصارگلى

در شرق جاده پيشوا به مبارکيه در دو کيلومترى شرق جاده اصلى روستايى به نام حصارگلى قرار دارد. آب‌انبار حصارگلى در داخل همين روستا واقع است و ۲۷ کيلومتر با ورامين فاصله دارد. اين اثر تاريخى که تا اواخر دوره قاجاريه مورد بهره‌بردارى قرار گرفت، تمامى از آجر و ملات گچ شکل گرفته و راه دسترسى به مخزن آب از يک رديف پلکان آجرى امکان‌پذير است.


آب‌انبار معير و آب‌انبار سنگلج از ديگر آب‌انبارهاى مشهور تهران است که آثارى از آنها باقى مانده است. از ديگر آب‌انبارها مى‌توان به آب‌انبار آقابهرام، آب‌انبار سيد عبدالله دزفولي، آب‌انبار امامزاده يحيي، آب‌انبار بازارچه نو، آب‌انبار صاحب ديوان، آب‌انبار حاج‌علي، آب‌انبار رضاقلى خان، آب‌انبار حاج محمد کريم و ... اشاره نمود.