در ۲۳ کيلومترى غرب شهر کازرون و در کنار رودخانه شاپور، ويرانه شهر بيشاپور قرار دارد. اين شهر در ايران باستان بر سر جاده شاهى شوش تخت‌جمشيد و استخر و اردشيرکوره به تيسفون واقع بود.
اين شهر به دستور شاپور اول توسط يک معمار سورى به نام اپساي دبير طرّاحى و ساخته شد. دو ستون مرکز اين شهر وجود دارد که روى يکى به خط اشکانى و خط ساساني، تاريخ ساخت شهر را ۲۶۶ م. ثبت کرده است. اما ذکرى از نام شهر نشده است. از اين رو نويسندگان گوناگون، اسامى متفاوتى براى شهر ذکر کرده‌اند؛ از جمله وه‌شاپور يعنى وجه نيکوى شاپور، بى‌شاپور به معنى اعليحضرت شاپور، به شاپور، يه‌شاپور و به از انديو شاپور به معناى شهر بهتر از انطاکيه، که به عنوان نام اصلى اين شهر پذيرفته شده است.
کاوش‌هاى باستان‌شناسان از سال ۱۳۱۴ شمسى در اين شهر آغاز شد و تا کنون ادامه دارد.
اين شهر حدود ۸۰۰ متر پهنا و ۵/۱ کيلومتر درازا داشت و مرکز شاهنشاهى شاپور اول و اوج شکوه امپراتورى ساسانيان بود. ترديدى نيست که شهر اردشيرکوره، يعنى پايتخت اردشير بابکان، رضايت خاطر پسر وى شاپور اول (۲۷۲-۲۴۲م) را تأمين نمى‌کرد. از اين رو اقدام به ساخت اين شهر کرد.
با توجه به طبيعت زيباى دشت شاپور و نيز رودخانه شاپور و هم‌چنين مجموعه مکتب‌هاى هنرى فنى و معمارى جديدى که در شهر بيشاپور آن زمان، به وجود آمد، مردم گروه گروه، براى ديدن و تماشاى شهر مى‌آمدند. به همين دليل بيشاپور سرآمد همه شهرهاى ساسانيان بود.
نقشه شهر چنان رسم شده بود که تمامى خيابان‌هاى شمالي، شرق، جنوبى و غربى در مرکز شهر همديگر را قطع کنند و در زواياى قايم، خيابان‌ها، کوچه‌‌ها و محله‌ها به نحوى محدود بودند که خانه بزرگان و اشراف شهر در وسط باغ و باغچه قرار مى‌گرفت.
شکل شهر، بر خلاف شهر اردشيرکوره، به صورت مستطيل است و اين از ويژگى‌هاى اقليمى است که در ساخت شهر در نظر گرفته شده است.
اين شهر از سه بخش تشکيل شده است: بخش اصلى که توسط يک حصار مستحکم محصور بود شامل بناهاى مذهبى و حکومتى است که مهم‌ترين آنها معبد آناهيتا، تالار تشريفات، ايوان و حياط موزاييک و کاخ والرين است. بخش دوم شامل بخش نگهبانى يعنى قلعه‌دختر است که بر فراز يک بلندى مشرف بر شهر قرار دارد.
بخش سوم خارج از حصار را در برمى‌گيرد. از مهم‌ترين آثار باقى‌مانده از اين بخش مى‌توان از ستون‌هاى يادبود، مدرسه‌اى از دورهٔ آل‌بويه، دارالاماره، مسجد و حمام‌هاى بيشاپور نام برد. بيشترين آثار موجود در اين بخش به دورهٔ اسلامى تعلق دارد. شهر بيشاپور تا قرن پنجم هـ.ق رونق داشت.
برج و باروى شهر
در جبهه شمالى شهر، حصار شهر به قطر ۹ متر با قلوه‌سنگ و ملات گچ داراى برج‌هايى به قطر ۷۳۰ سانتى‌متر و به فاصله ۴۰ سانتى‌متر است، که جاى شکاف‌هاى تيراندازى (مزقل) در آنها ديده مى‌شود.
در دوره ديگرى که به نام دوره دوم بيشاپور معروف است، تغييراتى در اين ديوار و حصار به وجود آمد و برخى از برج‌ها حذف و فاصله بين آنها به ۸ متر تبديل شد. دور شهر نيز خندق وجود داشت.
ساختمان تابستانى
در جايى که يکى از برج‌ها بريده شد، درست در مقابل تنگ چوگان که وزش با زياد است: ساختمانى در دورهٔ دوّم ساخته شده که مورد استفاده دقيق آن هنوز مشخص نيست. از آنجا که اين ساختمان در محل وزش باد قرار دارد و خنکاى باد در تابستان آن را دلپذير مى‌سازد، به نام ساختمان تابستانى شناخته مى‌شود.
تالار تشريفات
در جنوب شرقى معبد آناهيتا و در فضايى به مساحت ۷۸۱ متر مربع تالار تشريفات قرار دارد. اين تالار از چهار ايوان متقابل و متقارن تشکيل شده که بر فراز آن گنبدى شلجمى شکل به بلنداى ۲۵ متر قرار دارد. صحن مرکزى تالار به اندازه ۲۳٭۲۳ متر و بناى آن کلّاً به صور ت چليپا با ۶۴ طاقچه است.