نظام برنامه‌ریزی درسی (برنامه‌ریزی آموزشی) متمرکز
- موضوع
- علم و آموزش
- واژه نامه
- فرهنگ توصیفی علوم‌تربیتی
- واژه فارسی
- نظام برنامه‌ریزی درسی (برنامه‌ریزی آموزشی) متمرکز
- واژه انگلیسی
- Centralized system of curricuium planning (or educational planning)
- توضیحات
- در این نظام ، برنامه‌های آموزشی برای تمام مدارس یک کشور به‌‌‌‌‌‌‌خصوص در سطوح ابتدائی و متوسط به‌صورت متحدالشکل و یکسان تهیه وتنظیم می‌شود و برای اجرا به مدارس ابلاغ می‌گردد. بیشتر تصمیمات مهمّ درباره برنامه و دروس مختلف ، کتاب‌‌‌‌‌‌‌های درسی ، محتوا و مواد آموزشی و حتّی خط‌مشی‌های اجرائی و مقررات اداری و آموزشی در سطح وزارت آموزش و پرورش و مؤسسات وابسته به آن اتخاذ می‌گردند. در این نظام کتاب‌‌‌‌‌‌‌ها و مواد درسی به‌صورت متحدالشکلی برای هر درس در هریک از مقاطع تحصیلی تهیه و برای تمام مدارس کشور ارسال می‌گردند. درحقیقت برنامه‌ریزی در نظام متمرکز همواره از سطوح بالا شروع می‌شود و برای اجرا به سطوح پائین‌تر ابلاغ می‌گردد. در این نظام مجریان حقیقی برنامه‌های درسی یعنی مدیران ، معلمان و دانش‌آموزان دخالتی در جریان تصمیم‌گیری‌های مهمّ آموزشی و اداری ندارند. در این نظام برنامه‌ریزی ، ارتباط به‌صورت یک‌طرفه و از جانب مقامات سطوح بالا به‌طرف مجریان در سطح پائین جریان دارد. بعضی از محاسن این‌گونه نظام عبارت است از: ۱- چون تصمیم‌گیری توسط عدّهٔ محدودی انجام می‌گیرد ، تصمیم‌ها سریع‌تر گرفته می‌شوند. ۲- چون تصمیم‌های اتخاذشده درباره تهیه و تنظیم برنامه و مواد آموزشی بعد از تصویب قابل اجرا در تمام مدارس کشور می‌باشند مشکلات و مسایل اجرائی مشابه ومعدودی وجود خواهد داشت. ۳- چون کتاب‌‌‌‌‌‌‌های درسی و مواد آموزشی برای تمام مدارش کشور به‌طور یکسان تهیه می‌گردد در مخارج چاپ کتاب‌‌‌‌‌‌‌ها و تهیه و تنظیم مواد آموزشی صرفه‌جوئی به‌عمل خواهد آمد. ۴- تربیت و تأمین مدیران و معلمان برای مدارس کشور آسانتر است. ۵- چون همه استان‌‌‌‌‌‌‌ها و مناطق کشور از نظر مالی وابسته به مرکز هستند از بودجه و امکانات مالی نسبتاً یکسانی بهره‌مند می‌گردند. ۶- و از دیدگاه کلی‌تر در ایجاد و حفظ وحدت ملّی مؤثر است. بعضی از معایب نظام برنامه‌ریزی درسی (آموزشی) متمرکز عبارت است از: ۱- چون برنامه‌ها و مواد آموزشی به‌طور یکسان برای تمام مناطق کشور تهیه و تنظیم می‌شود نیازهای ، شرایط و امکانات محلّی نادیده گرفته می‌شوند. ۲- چون تصمیم‌گیری غالباً توسط کسانی انجام می‌گیرد که عملاً از محیط کلاس و مدرسه بدورند و با نیازها و شرایط و امکانات موجود در کلاس و مدرسه و منطقه آشنائی ندارند بیشتر تصمیم‌هایشان با نیازها ، شرایط و امکانات موجود مطابقت نمی‌کند. ۳- درصورت وجود هرگونه نقص یا نقایصی در برنامه‌ریزی آموزشی یا محتوای کتب و یا ماهیت مواد آموزشی ضرر و زیان شامل تمام مدارس کشور می‌گردد. ۴- مجریان برنامه‌های آموزشی به‌‌‌‌‌‌‌خصوص معلمان و مدیران در کلاس قادر نیستند که برنامه آموزشی محتوای کتاب‌‌‌‌‌‌‌های درسی یا لوازم و تسهیلات آموزشی را در راه پاسخگوئی به نیازها ، شرایط و امکانات محلی تغئیر بدهند. ۵- چون امکان تبادل‌نظر و ارائه نظرات اصلاحی و راه‌حل‌ها و پیشنهادها جهت رفع مشکلات و کمبودها و نقایص برنامه‌ها و مواد آموزشی از سطوح پائین‌تر به سطوح بالاتر وجود ندارد ، برنامه‌های آموزشی از لحاظ کمی و کیفی تغئیر چندانی نمی‌کنند. ۶- چون از نظر مالی و اداری مدارس در هر منطقه کشور تابع مقامات در مرکز هستند میزان آزادی عمل در برآوردن نیازهای محلی و حل و فصل مسائل مالی و اداری برای مجریان برنامه‌های آموزشی در محل بسیار کم است و در نتیجه می‌بایست به‌طی مراحل اداری و کسب اجازه و ابلاغ دستور از مرکز تن دردهند. ۷- برنامه آموزشی ، محتوای کتب درسی و ماهیت مواد و وسایل آموزشی معمولاً قبل از تصویب نهائی و ابلاغ به تمام مدارس کشور ، در یک مدرسهٔ آزمایشگاهی اجرا ، بررسی و آزمایش نمی‌شوند.