آداب مهمان
آداب مهمان در منطقه حائز اهميت است. عموماً مهمان در ميان مردم زنجان، از هر طبقه و گروه که باشد داراى مقام و منزلتى بس بزرگ است. اصولاً تمام شئون زندگانى براساس نحوهٔ پذيرائى از مهمان مترتب گرديده است، گوئى همه چيز از براى مهمان است و بس. براى مثال از تهيهٔ مسکن تا تدارک مايحتاج زندگي، فاکتور قابل ملاحظه‌اى در امر پذيرائى در نظر گرفته مى‌شود. اتاقِ خوب، لوازم عالي، فرش‌هاى زيبا و بالاخره وسايل خواب راحت، همه از براى مهمان است.
بدين ترتيب پس از ورود مهمان تمام اعضاء خانواده از کوچک و بزرگ همه در خدمت مهمان قرار مى‌گيرد. و از اطعمه و اشربه تدارک شده در هر طبقهٔ اجتماعى که عموماً چند برابر مايحتاج است، قبل از صرف مهمان و پايان پذيرائي، کسى حق استفاده از آنها را نخواهد داشت، در اين مرحله دو رسم وجود دارد، نخست آنکه صاحبخانه پس از چيدن سفرهٔ رنگين، اطاق مخصوص پذيرائى را ترک مى‌کند و مهمان را جهت استفاده از غذا آزاد مى‌گذارد، اين پديده به آن جهت است که آزادى عمل مطلق را به تازه وارد مى‌بخشد. رسم دوم آنکه، صاحب خانه پس از تکميل سفره، به فاصلهٔ يک مترى و دو زانو نزديک درِ ورودى مى‌نشيند و با تعارفات پى‌درپى مهمان را به صرف غذا ترغيب و تشويق مى‌نمايد، پس از جمع کردن سفره که همراه با تعارفات زياد نظير خيلى ببخشيد قابل شما نبود، شرمنده شديم و... است. افراد خانواده بقيهٔ غذا را تناول مى‌کنند.
اخيار تام وقت استراحت تمام افراد، به‌دست مهمان سپرده مى‌شود، چنانکه قبل از به خواب رفتن او کسى حق استراحت را نخواهد داشت. فرداى آن روز صاحبخانه قبل از طلوع آفتاب جهت انجام خدمت، خود را آماده مى‌نمايد. به اين ترتيب مهمان‌نوازى از مشخصات بارز مردم است، و در سفرنامه‌هاى جهانگردان به تفصيل از آن سخن رفته است. ضرب‌المثل‌هاى بسيار متنوعى نيز در اين ارتباط در ميان اهالى رايج است که ذيلاً چند نمونه آورده مى‌شود:
- قوناق اوى صاحبنين دوه سى دى هر باندا خخ لاسا گرگ ياتا (ترجمه: مهمان شتر صاحبخانه است، هرجا که گفت بايد بخوابد) اين ضرب‌المثل بدان معنى است که در مقابل خدمات صاحبخانه مهمان تعارف ننموده و پذيراى خدمات باشد.
- قوناقين روزى سى اوزونن قاباق گلر (ترجمه: روزى مهمان جلوتر از خودش مى‌آيد).
- قوناق اللهين عزيزدى (مهمان عزيز خدا است)
- قوناق اوزونين روزى سينى گترر (ترجمه: مهمان روزى خود را با خود مى‌آورد) کنايه از اينکه مهمان سربار صاحبخانه نيست، بلکه از طرف خداوند روزى وى حواله مى‌شود.
- قوناقا خدمت ايله، اگرچه کافر اولا (ترجمه: به مهمان خدمت بکن اگرچه کافر باشد) در اين ارتباط ضرب‌المثل‌هاى بى‌شمارى زبانزد خاص و عام است که ذکر آنها از حوصلهٔ اين مقوله خارج است.
مراسم دفن اموات
در ارتباط با مسئلهٔ تدفين، همکارى و تعاون بسيار منظمى به طرق مختلف در منطقه رواج دارد، که خلاصه‌اى از آن ذيلاً نقل مى‌شود: ابتدا پس از انتشار خبر فوت شخص، اهالى محل سريعاً در منزل متوفى حاضر مى‌شوند که اگر بى‌بضاعت باشد به‌طور محرمانه مبلعى را در حدود تدارکات روز اول مراسم، جمع‌آورى و اقدام به تهيهٔ مايحتاج مى‌نمايند، سپس مراسم تدفين انجام مى‌گيرد، بدين ترتيب که جلوى ميت يک سينى پر از قند شکسته که روى آن با پارچهٔ سياه رنگ پوشيده شده حمل مى‌شود که به نام ورجناز معروف است. ين قند در مراسم تدفين در بين مردم تقسيم مى‌شود، پس از آن اهالى به منزل متوفى مراجعه و به‌صرف غذاى آماده مى‌پردازند. در اين ميان پذيرائى افرادى که در مراسم تدفين همکارى نموده‌اند به‌طور خصوصى و با کيفيت عالى حلالى آلماق انجام مى‌شود.
روز بعد صاحب متوفى با دعوت ريش‌سفيدان و خويشان مجلس صلاح لاشماق را برپا مى‌کند. در اين جلسه در ارتباط با نحوهٔ برگزارى مراسم عزادارى تصميم‌گيرى مى‌شود، ذبح قربانى براساس تعداد مهمانان انجام مى‌پذيرد، و آرد موردنياز براى تهيه نان از منازل و ارسال آن به منزل متوفى در دسترس خانواده‌ها گذاشته مى‌شود. دروز مراسم اگر پنجشينبه باشد شام و اگر جمعه باشد ناهار خواهد بود، دعوت مهمانان در داخل با خبر کردن، و در خارج از محل، از طريق نوشتن نامه به شخص سرشناس محلى انجام مى‌پذيرد. مهمانانى که از راه دور آمده‌اند قبل از رسيدن تقسيم‌بندى شده و به اصطلاح محل جوقبندى مى‌شوند. مثلاً هر پنج خانوار صاحب جوق فلان روستا تعيين مى‌شود و مترصد است که به مجرد رسيدن جقو، اسب او را گرفته در منزل خود جاى دهد.
يک روز قبل از مراسم مهمانى قرآن‌خوان‌هاى محلى در منزل متوفى جمع مى‌شوند، اين افراد موظف هستند که يک جلد کلام‌الله مجيد را به هر تقدير که باشد تمام نمايند، تا يک پذيرائى جالب نصيب آنها شود.
روز مهمانى هرکس که غذا مى‌خورد مجلس را ترک مى‌نمايد، زيرا از بعدازظهر روز جمعه کسى که در منزل متوفى به‌عنوان مهمان باشد بايد تا روز يکشنبه در منزل بماند، بعد از روز شنبه اولاد اثاث و ذکور متوفى که در خارج از منزل هستند با کسب اجازه منزل را ترک مى‌نمايند، ليکن پذيرش مهمانانى که بعد از اتمام مراسم خبردار شده‌اند تا روز چهلم ادامه دارد و به‌طور مرتب غذاى مهمان در منزل آماده است، ضمناً در روز پذيرائى مهمانان هرکدام مبلغى را در حدود ۱۰۰۰ ريال تا ۵۰۰۰ ريال به ريش‌سفيد مجلس، به‌عنوان ياس تقديم مى‌کند که پس از جمع‌آورى به صاحب متوفى داده مى‌شود.
مراسم بعدى چند روز به چهلم مانده است در اين روز قوم و خويشان با آوردن مقدارى پارچه‌هاى رنگي، مجلسى تحت عنان قره‌آچماق ترتيب مى‌دهند. بدين ترتيب لباس‌هاى سياه را از تن صاحب متوفى درآورده و لباس رنگين را به او مى‌پوشاند. پس از اين مراسم شخص عزادار با تهيهٔ مقدارى پارچه به منزل يکايک دوستان و آشنايان مراجعه کرده و با تقديم پارچه، اجازهٔ کندن لباس سياه را به دوستان مى‌دهد.
روز چهلم معمولاً روز پنجشنبه يا جمعه انتخاب مى‌شود و ناهار يا شام ترتيب داده مى‌شود که اين مراسم با دعوت قبلى انجام مى‌پذيرد. آخرين مرحله، اولين روز عيد است که در اين‌صورت تنها عيد نوروز مدنظر است، در اين روز دوستان و آشنايان از منزل متوفى ديدن مى‌نمايند و بدين ترتيب کليهٔ مراسم پايان مى‌يابد.