آوازخوانان بوشهر
گروهى از کنيزکان سياه پوست نقش مطرب را در بوشهر ايفاء مىکنند. آنها را براى مجلسآرائى به عروسىها دعوت مىکند. طبل و زنگ، وسايل موسيقى آنها مىباشد. اينها معمولاً دايرهوار مىنشينند و آواز مىخوانند و گاهى هم بهطور دستهجمعى از شهرى به شهرى سفر مىکنند و به خانههاى اعيان دعوت مىشوند و مزدى هم مىگيرند.
عدهاى از غلامان سياه نيز هستند که طبل و شيپور مىزنند و آوازهاى دستهجمعى مىخوانند. در روزهاى عزاداري، اين گروه داخل مردم معمولى مىشوند و سينهزنى مىکنند. با صداى بلند گريه مىکنند و به اين نحو شرکت خود را در عزا به ثبوت مىرسانند.
فرمهاى موسيقى
بزلهخوانى
که هم در عزا و هم در جشنها اجراء مىشود. بزله بهصورت دستهجمعى است، يک نفر مىخواند و بقيه در حالىکه دست مىزنند به او جواب مىدهند. بزلهخوانى با صلى على النبى يا هو شروع مىشود که به ديگران آمادگى دهد.
شروهخوانى
که با قدمتى نه چندان طولانى به دوره شاعرانى چون فايزو مفتون برمىگردد. شروه که ريشه در رنجهاى مردم اين خطه دارد در آواز دشتى خوانده مىشود.
نوحهخوانى
يکى از سرودهاى رايج و اصيل منطقه بوشهر است که از اهميت خاصى برخوردار است. نوحهخوانى همراه با اشعار مذهبى در ايام سوگوارى به اجراء درمىآيد.
بيتخوانى
شکل ديگرى از موسيقى محلى بوشهر است که در عزا و عروسى اجراء مىشود. اما اجراء اين موسيقى اختصاص به جوانان دارد. بيتخوانى ويژه مراسم عزا، بيت وارونه است و بيتخوانى مراسم عروسى بيت معمولى يا شاد است.
چاووشخوانى
که در دستگاه چهارگاه اجراء مىشود و به هنگام سفر، بهويژه سفر حج و زيارت مىخوانند.
جنگنامه يا شاهنامهخوانى
آوازى است که معمولاً در شبنشينىها و گردهمائىهاى اهل ادب و فرهنگ اجراء مىشود. شاهنامهخوانى توسط يک تکخوان اجراء مىشود و همراه جمعى ندارد.
بدين ترتيب موسيقى در منطقه بوشهر در کليه شئون زندگى مردم، از جشن گرفته تا عزا و از کار تا لالائى مادران حضور دارد. ارتباط قوى ميان انواع موسيقى و مردم اين منطقه بهحدى است که در همخوانىها و همسرائىها يک آمادگى ضمنى طبيعى و غريزى ميان اجراء کنندگان ديده مىشود. اين تأثير بهگونهاى است که حتى کار بر روى دريا بدون نغمهها به زبان محلى نيمه تحرک و جنبش لازم را نداشته يا اصولاً امکانپذير نبود. اين نغمات نه تنها هنگام کار روى دريا بلکه در برخى مواقع ديگر نيز براى جابهجا کردن اشياء سنگين در روى خشکى براى ايجاد هماهنگى در ميان کارگران استفاده مىشده است. پژوهشگران ريشه نغمههاى شاد اينگونه موسيقى را در تأثيرپذيرى از سياهان آفريقائى مىدانند که در دوره خاص بهصورت برده يا کارگر در سواحل جنوب ايران مشغول بهکار بودهاند.
نغمهها يا نيمههاى کار بر روى دريا عبارتند از: ۱. نيمه ميداف ۲. نيمه گرگور ۳. نيمه بالا کشيده سنگر يا بادبان (شيرا).
در نيمه ميداف از اشعار مفتون و فائز استفاده مىشود و گاهى نيز بعضى اشخاص در قالب شعر طعنه مىزند اين نوع موسيقى در تهييج احساسات و تقويت نيروى جسمانى تأثير زيادى دارد.
از فرم ديگر موسيقى بوشهر مىتوان به شبالو، مولودي، چوبى چهار دستماله يا سرپا، چوبى بوشهري، شکى و بندرى اشاره کرد.
سازهاى منطقه عبارتند از نى انبان، نى جفتي، نى تکى (نى زنا)، بوق، دمام، سنج.