بازارهاى ادواري، بازارهائى هستند که در مواقع معينى به‌صورت ادوارى و منظم تشکيل مى‌شده است. در برخى از مناطقى که تعدادى روستاى آباد وجود داشت. هر مدت يک‌بار، بازارى در يکى از روستاها برپا مى‌شد و روستائيان کالاهاى قابل فروش و تبادل خود را به آنجا مى‌بردند و کالاهائى را که لازم داشتند، مى‌خريدند. در ناحيهٔ ديلم در گذشته (قرن چهارم هجري) هفته بازارهائى به اين ترتيب تشکيل مى‌شد که بازار در هر هفته در يکى از ديه‌ها برپا مى‌گرديد در روستاهائى که از نظر ارتباطى داراى موقعيت مناسب بودند که کالا يا کالاهاى صنعتى توليد مى‌شد. بازار هفتگى و دوره‌اى برپا مى‌شد و يک روز معين از هفته بازار در محل کمابيش معينى تشکيل مى‌گرديد. در برخى از شهرهاى کوچک نيز بازارهاى ادوارى تحت عنوان دوشنبه بازار، پنج‌شنبه بازار و غيره نيز وجود داشت. دورهٔ زمانى اين‌گونه بازارها با توجه به نوع کالا وسعت منطقه و مقدار تبادلات و جمعيت متفاوت بود. در بخارا در قرون اوليه هجرى بازارى بود که در سال، دو مرتبه و هر مرتبه به مدت يک روز تشکيل مى‌شد که به بازار ماخ مشهور بود و گويا تا اوايل اسلام در آن بازار تعداد بسيار زيادى بت به فروش مى‌رسيد. گفته‌اند که در گذشته در اردبيل نيز سالانه بازارى تشکيل مى‌شد که گربه‌هاى زيبا در آن براى فروش عرضه مى‌شد. در برخى از شهرها نيز هفته بازار يا بازارهاى ماهانه‌اى تا اين اواخر برپا مى‌گرديد.
بازارهاى روستائى
در برخى از روستاهاى بزرگ پرجمعيت و آباد که مردم آن به غير از کشاورزى به توليد صنايع دستى نيز اشتغال داشتند، گاه بازارهائى دائمى برپا مى‌شد. از جمله بعضى از روستاهاى پيرامون اصفهان در قرن چهارم هجرى و برخى از روستاهاى بلخ و تعدادى از روستاهاى ناحيهٔ رودشت اصفهان که معظم قراء خوانده مى‌شدند. در قرن هشتم هجرى داراى بازار بودند علاوه بر اين بسيارى از روستاهاى بزرگ و متوسط داراى بازار يا بازارچه‌اى هر چند کوچک بودند که اغلب متشکل از چند دکان و کارگاه کوچک بوده است که پيرامون ميدانچه و بنه‌گاه روستا جاى داشته و ميدانچه و بنه‌گاه مزبور، هم ارتباط مستقيم و نزديکى با راه اصلى و جاده داشته و هم با عناصرى مانند فضاهاى مذهبي، اجتماعى و گذران اوقات فراغت در ارتباط بوده است.
بازارگاههاى شهرى
بازارگاههاى شهرى در برخى از شهرهاى کوچک و گاه بزرگ که فضائى ساخته نشده، براى داد و ستد در نظر گرفته مى‌شد که فروشندگان کالا همه روزه براى عرضه کالاهاى خود به آنجا مى‌رفتند. در قرن اول هجرى بازار کوفه اين‌گونه بود و قاعدهٔ آن چنين بود که فروشندگان صبح زود به بازار مى‌رفتند و هر کس در هر جاى که مى‌نشست تا شامگاه بر آنجا حق داشت. در برخى از شهرهاى بزرگ نيز حتى تا عصر حاضر در برخى نقاط بازارگاه‌هائى تشکيبل مى‌شود که داراى فضاى کالبدى ساخته شده‌اى نيست و به محصولات ارزان‌قيمت مانند سبزيجات و گاه ميوه‌جات اختصاص دارد که هر کس زودتر در جائى قرار گيرد، ماندن در آنجا تا پايان روز به او تعلق مى‌يابد. اين بازارگاهها بيشتر در کنار مراکز و راه‌هاى پرجمعيت شکل مى‌گردد. در برخى موارد، در روزهاى معينى مانند دوشنبه يا جمعه و ساير روزهاى تعطيل، بازارگاه‌هائى در کنار دروازه‌ها و ميدان‌هاى شهر تشکيل مى‌شد. بازارگاهها بيشتر محل عرضهٔ کالا توسط دست‌فروشى‌ها و برخى از فروشندگان دوره‌گردى که در ايام و اوقات معينى در آنجا مستقر مى‌شدند بوده است.
بازارهاى شهرى
بازارهائى که داراى فضائى ساخته شده هستند. بازارهاى شهرى ناميده شده‌اند. شواهدى وجود دارد که چنين بازارهائى در برخى از شهرهاى هزاره سوم و دوم ق.م و از جمله شهرهاى ايلامى است. چنين به‌نظر مى‌رسد در دوره‌هاى پيش از اسلام در ايران اين‌گونه بازارها وجود داشته در روزگار اسلامى نيز بازارهاى سقف‌دار در کوفه، بغداد، نيشابور، بخارا و سمرقند وجود داشت و بازارهاى دائمى بزرگى در اين شهر برافراشته شد.
خصوصيات فضائى و موقع شهرى راسته‌ها و فضاهاى گوناگون بازار
بازار در بافت شهرهاى قديمي، تنها به فعاليت‌هاى اقتصادى اختصاص نداشته است، بلکه بازارها، اصلى‌ترين مسير ارتباطى و خدماتى شهر نيز محسوب مى‌شده‌اند که مهم‌ترين فعاليت‌هاى شهرى در امتداد آنها شکل مى‌گرفته است. مسجد جامع برخى از مراکز آموزشى مانند مدارس دينى در نزديکى بازار تشکيل مى‌شدند.