زنجان
شهر زنجان مرکز شهرستان و استان زنجان با مساحتی حدود ۵۰ کیلومتر مربع، در شمال‌غربی استان زنجان، در مسیر اصلی تهران - تبریز واقع شده است شهر زنجان بین ۳۶ْ و ۴۰ دقیقه و ۱۵ ثانیه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۲۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه طول شرقی نسبت به نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد.
به گفته حمدالله مستوفی شهر زنجان را اردشیر پاپکال ساخته و شهین نامیده است اما این گفته با واژه شهین که زنگان اطلاق شده مبهم به‌نظر می‌رسد.
واژه زندیگان به معنی اهل کتاب زنده سرشناس‌ترین کتاب آئین زردتشتی در دوران ساسانی و گان از پسوندهای پارسی باستان است این شهر بی‌گمان در دوران ساسانی زندیگان نام داشته که به‌دلیل کاربر زیاد کوتاه شده و در دوره چهرگی اسلام زنگان نام گرفته است.
در حمله مغول شهر زنجان آسیب‌های بسیار دیده و سپس ایلخانان مغول به این شهر توجه فراوان نشان داده‌اند. سلطان محمد خدابنده پس از پذیرش مذهب تشیع در توسعه این ناحیه کوشید.
تاریخ زنجان در سده‌ٔ بعد نیز گزارشگر حوادث مختلف سیاسی است.
ابهر
شهر ابهر، مرکز شهرستان ابهر استان زنجان با وسعتی حدود ۱۲ کیلومتر مربع در جنوب‌شرقی استان زنجان و در مسیر بزرگراه تهران - زنجان - تبریز واقع شده است.
شهر ابهر در ۳۶ درجه و ۹ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۱۳ دقیقه طول شرقی نسبت به نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد.
بعضی بر این باور هستند که ابهر از دو بخش در آب و هر تشکیل یافته که به معنی آسیاب است. عده‌ای نیز می‌گویند که ابهر در اصل اوهر بوده که به معنای روستا یا شهری است که دارای آب زیاد برای ایجاد آسیاب است.
حمدالله مستوفی نویسنده کتاب نزهة‌القلوب از این به‌نام حیدریه یاد کرده است. منطقه ابهر و مناطق اطراف ابهر رود که به زبان محلی ابهر چای نامیده می‌شود از نخستین زیستگاه‌های انسانی ایران است و از قدمت تاریخی طولانی برخوردار است.
خدابنده
این شهرستان که در جنوب‌شرقی زنجان واقع شده دو شهر تاریخی سهرورد و سجاس را در خود جای داده و مردان بزرگی چون شهاب‌الدین سهروردی را در خود پرورانده است.
قدمت زندگی استان‌ها و یکجانشینی آنها در این مناطق به اواخر هزاره چهارم و اوایل هزاره پنجم پیش از میلاد برمی‌گردد. از نمونه آثار به‌دست آمده از این منطقه سفال‌هائی است به رنگ گوجه‌ای که با سفال‌های شناخته‌شده قزوین قابل قیاس است.