مسجد جامع يزد


محراب اين مسجد از سنگ مرمر يک‌پارچه است. بر فراز مسجد، گنبدى دوپوش به شکل مربع قرار دارد که از باپوش خشخاشى ساخته شده است. يکى از دو منارهٔ سردر اصلي، داراى دو مسير حرکت مستقل است. در زير صحن مسجد پاياب يا سردابه‌اى وجود دارد که با آجر و کاشى مزين شده است. در اضلاع شمالى و غربى مسجد، دو راه ورودى جهت پاياب تعبيه شده است.


در سال ۸۶۲ هـ.ق به دستور نظام‌الدين جهانشاهي القاب ميرزاى جهانشاهي بر روى کاشى تراشيده و بر سردر مسجد نصب شد.


در زمان حکومت اميرچقماق، صحن مسجد با سنگ مرمر مفروش و دو ستون مرمرين در دو طرف صفه جنب مسجد، نصب گرديد و منبر کاشى‌کارى شده، جاى منبر چوبى قديمى را گرفت.

مسجد ابوالمعالى

مسجد جامع ابوالمعالى در بازارچهٔ ابوالمعالى شهر يزد قرار دارد. اين مسجد در سال ۷۸۷ هـ.ق توسط خواجه ابوالمعالي بنا شد.


مسجد ابوالمعالى شامل يک گرمخانهٔ نسبتاً بزرگ، حياطى کوچک و يک اتاق (مقبره) در ضلع غربى حياط است. بادگير بلندى نيز در ضلع جنوبى و مشرف به کوچه در بازار مجاور، به چشم مى‌خورد.


مسجد از کف ساباط، هفتاد سانتى‌متر گودتر و پوشش سقف گرمخانهٔ آن، طاق و تويزه است. پايين ستون‌ها و ديوارهاى مسجد از داخل آجرکارى و بالاى ستون‌ها و سقف آن از اندود گچ پوشيده شده است. در زير ساباط ورودى مسجد، کاشى‌هاى مسدس تعبيه شده و در طرفين قسمت ميانى آن، دو قطعه گل مربع معرق بکار رفته است.

مسجد شاه‌تهماسب

مسجد شاه‌تهماسب در قرن دهم هـ.ق ساخته شد. بانى اين مسجد بيگم دختر شاه‌تهماسب صفوي و همسر نورالدين مير ميران از خاندان شاه نعمت‌الله است. تنها دو سنگ مرمر از اين ساختمان به جاى مانده است که يکى در محراب و ديگرى در ستون ميدان قرار دارد.

مسجد ريگ يزد

مسجد فُرط

مسجد فرط در محلهٔ دارالشفاء و نزديک دروازهٔ مهريجرد از دروازه‌هاى اصلى برج و باروى قديمى شهر يزد قرار دارد و همجوارى آن با حمام قديمى مولانا، از شاخصه‌هاى آن است. نام اين مسجد در مأخذ مربوط به يزد، بصورت بزک يا پزک آمده که تدريجاً به فُرط تغيير نام داده است. دربارهٔ اين مسجد در تاريخ يزد آمده است: برابر حمام مولانا خضر عليه‌الرحمه قرب دروازهٔ مهريجرد مسجد ساخته که آن را مسجدپتک خواندند... .


بنا به گفتهٔ مؤلف جامع مفيدي، اين مسجد که رو به خرابى بود، در سال ۱۰۷۸ هـ.ق به اهتمام مولانا محمدابن بزاز ولد شاهمير ناييني تجديد عمارت شد. همچنين در اين مأخذ آمده است: ˝ابومسلم در خراسان خروج کرد و احمد زمجى به حکم او مأمور تسخير اصفهان و يزد شد و او پس از تسلط در يزد بر در حمام مولانا خضر در نزديکى دروازهٔ مهريجرد مسجدى ساخت و آن را مسجد پتک خواند ̏ .