مجموعهٔ امير چقماق
مجموعهٔ امير چقماق توسط امير جلال‌الدين شامي -از سرداران تيمورى و حاکم يزد- در قرن نهم هـ.ق در شهر يزد ساخته شد. اين مجموعه شامل بناهاى زير است:
مسجد امير چقماق (مسجد جامع نو)
اين مسجد در ضلع جنوبى ميدان اميرچقماق قرار دارد و بناى آن در سال ۸۴۱ هـ.ق به اتمام رسيد. مسجد امير چقماق در زمان ساخت در خارج از حصار شهر قرار داشت. مسجد داراى دو ورودي، در شرق (کوچه مسجد) و شمال (ميدان) است. ورودى مسجد به ايوان بلندى منتهى مى‌شود. اين مسجد داراى گنبدى دوپوش از نوع تخم‌مرغى است و سطح بيرونى آن با کاشى‌هاى سبزرنگ پوشيده شده است و نيز دو شبستان زمستانى و تابستانى و مأذنه‌اى مستطيل شکل دارد.
تکيه امير چقماق
اين بنا به شيوهٔ ديگر تکايا داراى دو منارهٔ بلند است و در شرق ميدان شهداى يزد قرار دارد. اصل بناى ميدان و تکيه امير چقماق -که سردر بازار قديم يزد (بازارچهٔ حاجى قنبر) به شمار مى‌رفت- در اواخر قرن نهم هـ.ق هم‌زمان با ساخت بناى مسجد امير چقماق ساخته شد. ليکن سردر، دو منارهٔ کاشى‌کارى رفيع و چند دهانه از طاق‌نماهاى کنونى آن، از بناهاى قرن سيزدهم هـ.ق است. تکيه داراى پنج غرفه با طاق‌هاى جناقى در دو سمت است. در دومين صفه سمت راست آن، ورودى پاشير آب‌انبار بازارچه حاجى قنبر (موزهٔ آب) قرار دارد. راه‌پلهٔ بام تکيه و ورودى مناره‌ها در اولين صفه سمت چپ واقع است. در نماسازى تکيه از آجرهاى لعاب‌دار و کاشى استفاده شده و پايين مناره‌ها با خط کوفى لاجوردى تزيين شده است. در داخل غرفه وسط بنا، يک قطعه سنگ مرمر به ابعاد ۲۵٭۲۵ سانتى‌متر نصب شده که روى آن نام سازندگان و تاريخ بنا به خط نسخ حک شده است. بر بدنهٔ اين سردر و اطراف غرفه‌ها، آيات قرآنى و اسماء جلاله با کاشى کتيبه‌سازى شده است.
آب‌انبار تکيه امير چقماق
اين آب‌انبار در حدفاصل تکيه و بازارچه حاجى قنبر قرار دارد و قدمت آن احتمالاً به دوران صفويه مى‌رسد. تنها ورودى آن، در دومين صفه تکيه امير چقماق قرار دارد و هشت پلهٔ آن زير تکيه و مابقى (حدود چهل پله) تا زير بازارچهٔ حاجى قنبر کشيده شده است. خزانهٔ آن در زير يکى از مغازه‌هاى بازارچهٔ حاجى قنبر قرار گرفته است. پاکار گنبد آب‌انبار در سطح زمين است. در حقيقت اين آب‌انبار از گونه‌هاى نادرى است که تيزهٔ گنبد آن نيز، در زيرزمين قرار گرفته است و گنبد آن از بيرون پيدا نيست. اين آب‌انبار داراى چهار بادگير بود که دو بادگير آن نابود و ساقهٔ دو بادگير که چسبيده به بازار هستند، به بلندى يک قامت از پشت‌بام باقى‌مانده است.
نخل تکيه امير چقماق
اين نخل به ابعاد ۸/۵٭۸/۵٭۸/۵ متر، در ضلع شرقى ميدان قرار دارد و يکى از بزرگترين نخل‌هاى موجود در استان يزد است. اين اثر، مجموعهٔ مشبکى از چوب‌هاى تراشيده شده با گره‌چينى‌ها و تيرهاى بزرگ است که تقريباً به شکل درخت سرو (نماد آزادگي) ساخته شده است. اين نخل از سال ۱۲۲۹ هـ.ق در ميدان امير چقماق قرار داشته است. (پارچه روپوش سياه آن با نقش شير و خورشيد که توسط على‌اصغر گرجي تهيه شده، مربوط به سال ۱۲۲۹ هـ.ق است). از تاريخ دقيق ساخت آن اطلاعى در دست نيست.
بقعهٔ ستى فاطمه
اين بنا واقع در شمال ميدان و مدفن ستى فاطمه خاتون (متوفى در قرن نهم هـ.ق) است. اين شخص به همراه همسرش امير چقماق مسجد جامع امير چقماق را بنياد نهادند.
اين بنا داراى يک اتاق با گنبد شب‌کلاهى و پوشيده از کاشى‌هاى سبزرنگ است. پوشش داخلى بنا از گچ است و تعدادى کاشى‌هاى معرق، در مقرنس‌هاى آن بکار رفته است.
آب‌انبار ستى فاطمه
اين آب‌انبار در ضلع شمالى ميدان امير چقماق واقع و به دورهٔ صفويه تعلق دارد. آب‌انبار داراى دو ورودى است؛ ورودى واقع در ميدان آن تخريب و ورودى ديگر آن به عرض سه متر، در کوچهٔ مجاور قرار دارد و دو سکوى نيم‌مترى در دو طرف آن ديده مى‌شود. پس از طى يک پله بدون سقف، سقف آب‌انبار شروع مى‌شود. تعداد کل پله‌ها شصت و چهار عدد است. پس از طى چهل پله محوطه‌اى به ابعاد ۳٭۲ متر قرار دارد که در دو سمت آن، دو غرفه به ابعاد ۱/۵٭۵/۱ متر ديده مى‌شود. آب‌انبار ستى فاطمه داراى پنج بادگير خشتى و يک مخزن بزرگ است. پوشش خارجى گنبد تخم‌مرغى آن، با آجر پوشيده شده است.
بازارچهٔ حاجى قنبر
بازارچهٔ حاجى قنبر در ضلع شرقى ميدان واقع و تکيه امير چقماق بر درگاه اين بازارچه ساخته شده است. اين بازار که قديمى‌ترين بخش بازار يزد است، از بناهاى ساخت نظام‌الدين حاجى قنبر جهانشاه (۸۶۱ هـ.ق) است.