مسجد ملک زوزن
در ميانهٔ شهر بزرگ زوزن قديم و روستاى متروکهٔ زوزن فعلى بناى عظيمى بر جاى مانده که به مسجد جامع يا مسجد ملک زوزن شهرت دارد.
مسجد ملک زوزن مرکب از دو ايوان شرقى و غربى است که براساس قبلهٔ حنفى اين‌گونه ساخته شده است. دو ايوان مسجد ۴۵ متر از يکديگر فاصله دارند.
ارتفاع ايوان قبله حدود ۳۰ متر بوده، عرض دهانهٔ آن ۳/۱۳ متر و عمق آن ۶۵/۲۲ متر است. بر هر سمت ايوان سه ايوانچه در سه طبقه ايجاد گرديده و بر فراز هر يک از پايه‌ها بين ايوانچه‌ها طاقى جناقى استوار بوده که در نهايت پوششى هفت قسمتى را براى ايوان شکل مى‌داده‌اند. پايه‌ها بسيار ضخيم بنيان گرفته‌اند تا توان تحمل سقف سنگين ايوان را داشته باشند.
تلفيق کاشى و آجرتراش عناصر اصلى تزئينى ايوان بوده که احتمالاً تمامى رويهٔ ايوان قبله را مى‌پوشانيد اما هيچ‌گاه اين امر تحقق نيافت. و تنها قسمت فوقانى ديوار انتهائى ايوان براساس طرحى منظم و هنرمندانه نماسازى گرديد. در نماسازى تلفيق موزون آجر و کاشي، کتيبه، اشکال هندسى و گل و برگ‌هائى شکل گرفته‌اند که هر کدام جايگاهى خاص دارند. بر بلنداى ديوار انتهائى ايوان کتيبهٔ کوفى نقش بسته است، آن کتيبه از کاشى‌هاى فيروزه متمايل به آبى به گونهٔ برجسته و با استفاده از قالب ساخته شده و بر ديوار نصب شده است قسمت فوقانى کتيبه با اشکال هندسى لانه زنبورى مزين گرديده و متن کتبيه براساس آخرين تحقيقات اين است:
برسم اصحاب الامام الاعظم سراج الامه ابى حنيفه نعمان بن الثا (بت) الکوفى رضى‌الله عنه (S. Shilair, the madrasa at zuzau MOQARNAS, VOL. 3, 1985, P.81) در انتهاء آن کتيبه، کتيبهٔ ديگرى به‌صورت عمودى و با خط نسخ کاشى لاجوردى‌رنگ به اين مضمون نصب شده است:
سته عشر و ستمائه. (۶۱۶)
در زير آن کتيبه مجموعه‌اى از نقش‌هاى زيبا در قاب‌هاى مستطيل و دايره ايجاد گرديده است عناصر تشکيل‌دهندهٔ آن آجر و کاشى مى‌باشند. از محتواى کتيبهٔ انتهاء ايوان چنين برمى‌آيد که زمان اجراء نماسازى يک‌سال پس از اتمام ساخت بوده زيرا بر کتيبهٔ روى پايه‌هاى ايوان جنوب با عبارت فى شهر ربيع‌الاول سنه خمس عشر و ستمائه (۶۱۵) پايان مى‌پذيرد.
ايوان شرقى مقابل ايوان غربى ساخته شده، عرض دهانهٔ آن ۳/۱۱ متر، عمق آن ۹ متر و ارتفاع آن حدود ۱۷ متر بوده است. اين ايوان نيز داراى پايه‌هاى عريض و سه درگاهى بر ديواره‌هاى طرفين و ديوار انتهائى است.
رويهٔ پايه‌هاى اين ايوان نيز همانند ايوان غربى داراى قاب‌بندى‌هاى عمودى و کتيبه‌اى است که از آجرهاى تراش در ابعاد نسبتاً زياد و برجسته شکل گرفته و قطعات کاشى فيروزه‌اى نيز با آنها تلفيق شده‌اند. پوشش ايوان و نماسازى آن گويا تکميل شده و تزئينات زير سقف مقرنس‌هاى کم‌عمقى بوده‌اند که درون قاب‌ها و کاسه‌هاى آنها را قطعات کاشى فيروزه‌اى همراه قطعات آجر در هيئت اشکال هندسى پر کرده‌اند. کاوش‌هاى اخير در اطراف مسجد حدس صاحب‌نظران را مبنى بر ناتمام ماندن مسجد به اثبات رسانيده زيرا شالودهٔ ديوارهاى شبستان و غرفه‌هاى اطراف مسجد در خاکبردارى‌ها ظاهر شده‌اند که هيچ‌گاه ساخته نشده‌اند و ايوان قبله هنوز به مرحله‌اى نرسيده که کف آن مسطح شود نکتهٔ ديگرى را که کاوش‌هاى اخير روشن کرده است اينکه مسجد فعلى بر روى خرابه‌هاى مسجدى باشکوه متعلق به دوران سلجوقيان ساخته شده و از آن مسجد در جبههٔ شمالى مسجد کنونى و خارج از محراب گچ‌برى بسيار زيبا و جالبى باقى مانده است. همچنين کاوش‌ها نشان داده‌اند که پيش از مسجد دوران سلجوقى نيز دو مسجد ديگر يکى بعد از ديگرى با پايه‌ها و ستون‌هاى آجرى در آن مکان وجود داشته و پيش از همه بناى مهم و باعظمتى با ديوارهاى عريض گلى گچ‌اندود در آن مکان بوده است. لايه‌نگارى‌هاى سمت جنوبى مسجد نشان داده‌اند که تا عمق حدود ۴ متر نيز بقاياى معمارى خشت و گلى وجود دارد.
مسجد جامع نيشابور
مسجد جامع نيشابور که از بناهاى ارزنده و برجستهٔ معمارى قرن نهم هجرى به‌شمار مى‌رود، در ضلع جنوبى خيابان امام خمينى (پهلوى سابق) و در مساحتى حدود ۷۰۵۰ مترمربع، جاى گرفته که متجاوز از ۴۵۹۰ مترمربع آن زيربنا و بقيه صحن مسجد را تشکيل مى‌دهد. اين مسجد بنائى است چهارايوانى با شبستان‌هاى متعدد و سه ورودى که بر گرداگرد صحن حياطى با ابعاد (۹۰٭۵۰/۷۵) متر شکل گرفته‌اند. ايوان جنوبى که شاخص‌ترين بخش مسجد مى‌باشد، حدود ۱۹ متر ارتفاع دارد و از آن به‌عنوان شبستان تابستانى استفاده مى‌کنند. در کنار پايهٔ سمت چپ همين ايوان سنگ‌نوشته‌اى به ديوارنصب شده که در آن نام بانى مسجد (مدفون در زيرزمين مجاور مدخل اصلي) را پهلوان‌على و شروع ساختمان آن را ۸۹۹ تعيين مى‌کند.
مسجد جامع گناباد
اين بنا که در شمال شرقى بقعهٔ سلطان عليشاه واقع شده، بنائى است از اوايل سلسلهٔ قاجاريه که توسط مرد خيّرى به نام حاج عبدالباقى بيدختى ساخته و پرداخته شده است. مسجد بنائى است يک ايوانى شبيه به مسجد جامع بجستان که دو شبستان در اطراف صحن حياط آن شکل گرفته‌اند. ايوان مسجد که از آن به‌عنوان شبستان تابستانى استفاده مى‌شود تا حدودى اصالت خود را حفظ کرده و در انتهاء آن محرابى جاسازى شده که در بالاى آن ابتدا با آيهٔ ۱۸ از سورهٔ توبه شروع و سپس به اين عبارت ختم گرديده است ساعيه عليشان محمدعلى زنگوئى عمل محمد امير کاخکى فى ۱۲۰۴.
مسجد کرمانى
مسجد کرمانى بناى ارزشمندى است در شهرستان تربت‌جام به عرض ۶ متر و طول ۹ متر و ارتفاع ۸ متر که معمارى قرن هشتم هجرى قمرى را در خود حفظ کرده است.
از قسمت‌هاى قابل توجه اين مسجد يکى کتيبه‌اى است کمربندى به خط ثلث برجسته شامل سورهٔ يس و ديگرى محرابى است از نفس گرم هنرمند دل‌سوخته‌اى به نام زکى‌بن‌محمد بن مسعود کرمانى که نقش اخلاص و ايمان خود را بر تن محراب به يادگار نهاده است. اين محراب داراى دو کتيبه به خط ثلث برجسته مى‌باشد که متأسفانه ابتدا و انتهاء کتيبهٔ بيرونى آن فرو ريخته و آنچه از آن باقى‌مانده است از انا فتحنا آغاز و به (ايماناً مع) ختم مى‌گردد، و آن ديگرى شامل آيات ۲۶ و ۲۷ از سورهٔ آل‌عمران مى‌باشد که در هلال بالاى قسمت اصلى محراب خودنمائى مى‌کند.
مسجد جامع کلات
اين مسجد از نوع مساجد چهار ايوانى و داراى صحن مستطيل شکلى است با ابعاد (۲۷٭۱۹) متر و گنبدى مزين به کاشى‌هاى کبودرنگ که در انتهاء خيابان امام خمينى شهر کلات قرار گرفته و به‌علت وجود کاشى‌هاى کبودرنگ آن، به نام مسجد کبود معروف شده است. مسجد مذکور که بعضى از اهل فن آن را متعلق به زمان سلاجقه و برخى ديگر به زمان نادرشاه مى‌دانند، در دورهٔ ناصرالدين‌شاه توسط پلنگ‌توش خان جلايرى برادر صيد محمدخان‌کلاتى تعمير گرديده است. سردر مسجد از سطح نماى نسبتاً ساده‌اى برخوردار است، فقط داخل پيش‌خوان آن کتيبه‌اى سراسرى به خط نستعليق بر زمينهٔ سنگ نوشته شده که نشان مى‌دهد بناى مسجد در سال ۱۲۴۹ هجرى به هزينهٔ پلنگ‌توش خان مرمت گرديده است. اين کتيبه شامل قصيده‌اى ۱۸ بيتى است.