مسجد جامع پاوه
مسجد جامع در شمال شهر پاوه در خیابان امام محمد شافعی (رض) قرار دارد. این مسجد فاقد صحن می‌باشد و از یک شبستان مستطیل‌شکل تشکیل گردیده است. ابعاد این شبستان ۱۵×۲۰ متر است. ۱۵ ستون چوبی به ارتفاع ۳ متر و به محیط ۵/۱ متر در این شبستان به‌کار رفته که در سال‌های اخیر به‌علت پوسیدگی نقاط پائین ستون‌ها، قسمت‌های پائین آنها تعویض شده است.
در سال‌های اخیر در محراب مسجد تعمیراتی انجام شده و از صورت اصلی تغییر کرده است. مصالح ساختمانی این بنا عبارتند از: تخته‌سنگ و گل که طبق عرف محل از نظر استحکام قطعات چوبی که آنها را دیمک گویند به سایر مصالح افزوده شده است. سقف مسجد مسطح و مناره نیز دارد.
مردم محل مسجد جامع را به صدر اسلام نسبت می‌دهند و بر این باور هستند که در روزگار خلیفه دوم، فرزندش عبدالله بن عمر، آن را بنا کرده است.
از علایم و آثار می‌توان دریافت که این مسجد، بر بقایای یک آتشگاه ساسانی پی‌ریزی شده و هنوز هم در مقابل آنکه خط‌الرأس کوه است، بقایای یک آتشگاه دیگر دیده می‌شود.
مسجد جامع باوه از اوایل سال ۱۳۶۵ ش. به مدت ۱۳ ماه در حال تعمیر و بازسازی و احداث بنای جدید بود و در اردیبهشت‌ماه ۱۳۶۶ ش. افتتاح گردید.
ساختمان جدید با استفاده از شیوه و سبک مسجدالنبی در مدینه منوره ساخته شده است. مساحت و زیربنای مسجد جامع قبلی با تمامی متعلقات حدود ۵۰۰ متر مربع بود. ولی ساختمان جدیدالاحداث، حدود ۱۸۵۰ مترمربع است. این بنا دارای ۸ درب و یک مسجد کوچک به‌نام مسجد امام شافعی (رض) است که برای برگزار نمازهای روزانه مردم شمال شهر پاوه است.
هزینه مسجد جدید حدود هفتاد میلیون ریال برآورد گردیده که حدود بیست میلیون ریال آن (مصالح ساختمانی و نقدی) توسط دولت و بقیه آن توسط مردم متدین و رشید پاوه پرداخت شده است.
مسجد حضرت عبدالله
مسجد حضرت عبدالله در میدان فلسطین شهر پاوه قرار دارد و از نظر مصالح ساختمانی و نداشتن صحن، مانند مسجد قبلی جامع است. قسمتی از این مسجد به‌علت واقع شدن در خیابان در سال ۱۳۳۷ ش. ویران شده است. سه ستون از چوب گردو در داخل شبستان به‌کار رفته و محراب مسجد در دیوار مربوط به آن همزمان با بنای مسجد ساخته شده است.
مسجد زمستان
مسجد زمستان با کوچیکه در کنار مسجد جامع قرار دارد. این مسجد در چوبی به ابعاد ۹۰×۵/۱ متر دارد که بر آن کتیبه به خط کوفی حک کرده‌اند. در فصل زمستان برای اقامه جماعت و مجالس مذهبی اهالی از مسجد کوچیکه استفاده می‌کرده‌اند.
مسجد فیض‌آباد
مسجد فیض‌آباد در میدان جلیلی کرمانشاه واقع است. قسمتی از شبستان آن از نظر وضع ستون و مقرنس کاری محراب، به ابنیه دوره زندیه شباهت دارد.
در سال ۱۲۶۰ هـ.ق. شبستان و صحن مسجد فیض‌آباد وسیع گردیده و به‌صورت کنونی درآمده است.
مسجد جامع
مسجد جامع کرمانشاه از نظر ساختمان ستون‌ها به بناهای دوره زندیه شباهت دارد. در مدخل مسجد سال ۱۱۹۶ هـ.ق. را تاریخ بنا ظاهراً معرفی کرده است. این سال مصادف با حکومت علی‌مرادخان زند است.
بانی این مسجد، حاج‌علی‌خان زنگنه از نوادگان شبخ‌علی‌خان زنگنه بوده است. سکوب وسیع صحن مسجد که غالباً از سنگ‌های عمارت قدیمی ساسانی کرمانشاهان و احتمالاً بیستون، ساخته شده برای حسینیه آماده گردیده و حجره‌های اطراف و دو بالاخانه سمت جنوبی مسجد، مدرسه بوده است.
در قسمت جنوبی مسجد، مسجد دیگری با صحن و شبستان کنونی وجود دارد که به مسجد امیری معروف است. بانی آن امیرنظام زنگنه از نوادگان شیخ‌علی‌خان زنگنه و از امرای دوره محمدشاه قاجار و اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار بوده است. در پای دیوار صحن این مسجد، ۱۲ میان ستون یک‌پارچه سنگی که سرستون‌های آنها مانند ستون‌های طاق بستان روزگاری منقش بوده و در دوره اسلامی آن را صیقل داده و تراشیده‌اند، قرار دارند. بی‌تردید این ستون‌ها به قصرها و ساختمان‌های ساسانی تعلق داشته است. زیرا بقایای نقوش و گل و بوته معمول سر ستون‌های ساسانی در طرفی از این سرستون‌ها دیده می‌شود. به‌علاوه ابعاد سرستون‌ها که در این نواحی از دوره ساسانی به‌دست آمده‌اند نیز کاملاً شباهت دارد.
مسجد دولتشاه
مسجد دولتشاه در کنار دیوانخان کرمانشاه قرار دارد. محمدعلی میرزای دولتشاه که از سال ۱۲۲۱ هـ.ق. تا سال ۱۲۳۷ هـ.ق. حاکم کرمانشاهان بود، ضمن ساختمان دیوانخان که شامل ۱۲ عمارت بود، مسجدی نیز ساخت که به مسجد دولتشاه معروف شد.
ستون‌های خوش‌تراش، سقف دو پوسته مسجد، به‌ویژه مقرنس و گچ‌کاری‌های شبستان زنانه، به این مسجد زیبائی خاصی داده است. شیخ احمد احسایی، بنیانگذار فرقه شبخیه، به درخواست دولتشاه چند سال در کرمانشاه زندگی کرد و امامت مسجد دولتشاه را به‌عهده داشت.
هنگام تعمیر مسجد، در کف شبستان آن آثار چند گور قدیمی دیده شده که می‌رساند این محل گورستان قدیم کرمانشاه بوده است. سنگ گوری که از لحاظ حجاری و تراش جالب است.
در اینجا پیدا شده که متعلق به حق نظر بن گلنار متوفی سال ۹۳۴ هـ.ق. است. ظاهراً وی از قزلباشان بوده که در زمان سلطنت شاه تهاسب صفوی در کرمانشاه به قتل رسیده است.
مسجد شاهزاده
مسجد شاهزاده در اراضی معروف به چهارباغ قرار دارد. این مسجد را نیز محمدعلی میرزای دولتشاه احداث کرده که امروز به مسجد شاهزاده شهرت یافته است. وقفنامه این مسجد وجود دارد و وقف آن در سال ۱۲۳۷ هـ.ق. یعنی سال درگذشت دولتشاه انجام گرفته است.
مسجد حاج شهبازخان
در سال ۱۲۳۵ هـ.ق. حاج شهبازخان و شش برادرش بنیانگذار طایفه معروف حاجی‌زادگان بودند، مسجدی در خارج شهر کرمانشاه آن روز احداث کردند. این مسجد سال‌ها محل طلاب علوم دینی و تبلیغات مذهبی بوده است.
مسجد معتمد
منوچهر خان معتمدالدوله گرجی، والی کرمانشاهان در زمان سلطنت محمدشاه قاجار، مسجدی که امروز به‌نام مسجد معتمد معروف است، بنا کرد.
مسجد عمادالدوله
مسجد عمادالدوله را در سال ۱۲۸۵ هـ.ق. امامقلی میرزا عمادالدوله، والی غرب بنا کرده است. این مسجد از باشکوه‌ترین مساجد کرمانشاهان می‌باشد که از نظر صحن و وضع بنا و کاشی‌کاری مورد توجه بوده است. در پیرامون صحن آن حجره‌هائی برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده که طبق وقفنامه با شرایطی باید در آن ساکن و به تحصیل اشتغال ورزند.
بازار و کاروانسرای عمادالدوله که از صدها مغازه و حجره تشکیل شده‌اند، وقف بر مصارف این مسجد می‌باشند و طبق پیش‌بینی واقف، تولیت مسجد و موقوفات آن همواره با والی یا حکمران غرب است.
پس از احداث این مسجد، عمادالدوله تیمناً یکی از درهای حرم حضرت علی (ع) را به کرمانشاه آورد و در مسجد نصب کرد و بهجای آن دری از نقره وقف آستان علوی کرد. این در که در حال حاضر در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار گرفته بقائی شاه‌نجف شهرت دارد. ساختمان در از چوب و یادگار روزگار صفوی است که ماهرانه قطعات چرب را تراشیده‌اند و از آن در ساخته‌اند.
مساجد دیگر کرمانشاه عبارتند از: مسجد نواب، مسجد گیوه‌کنش‌ها، مسجد وکیل‌الدوله، مسجد آقارحیم، مسجد مبیدی و مسجد کوچکه.
مسجد امامزاده
مسجد امامزاده کنگاور در شمال‌غربی بقعه شاهزاده ابراهیم واقع شده است. این مسجد مستطیل شکل ۵۵/۷ متر درازا و ۳۳/۷ متر پهنا دارد بنای مسجد دو طبقه است. طبقه فوقانی، شبستان مسجد و طبقه زیرین، سردابه آن است. در ورودی مسجد شرقی می‌باشد و پهنای آن ۱۲۷ و بلندی‌اش تا ابتدای طاق ۱۶۵ سانتی‌متر است. دور تا دور داخل محراب و همچنین خارج آن. یعنی حد فاصل دو جرز، یک رگ سنگ تراشیده شده به بلندی ۶۵ سانتی‌متر چیده شده است.
روی سنگ‌ها یک رگ سنگ تراشیده شده دیگر به ضخامت ۷ سانتی‌متر به شکل قرنیس، محراب را تزئین کرده‌اند. سنگ‌های داخل محراب دارای نقش‌های هندسی، گل و بوته می‌باشد. در صفه سمت چپ محراب، منبری سنگی قرار داشته که در حال حاضر در قسمت خراب‌شده ضلع غربی، یعنی در خارج از صحن شبستان کنونی، برپا است.
سردابه مسجد که در زیر شبستان قرار دارد، ابتدا آن را با سنگ و ملاط بالا آورده‌اند و سپس چند رگ خشت خام چیده و فیلپاها و دیوارهای جنبی در قسمت جلو، طاق جناغی زده و در پشت آن بقیه طاق را با زدن طاق هلالی کامل کرده‌اند. در میان این سردابه آبی گوارا جریان داشته که برای نوشیدن و گرفتن وضو از آن استفاده می‌شده است.
مسجد جامع کنگاور
مسجد جامع کنگاور در محله پشت قلعه کنگاور قرار دارد. بنای اصلی آن در اثر زلزله سال ۱۳۳۶ ش. به کلی از بین رفته و بهجای آن بنای جدیدی ساخته شده است. ساختمان کنونی، بنائی مستطیل‌شکل است. بنای جدید با اجازه مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی ساخته شده و دارای سنگ بنا است. در این سنگ بنا تذکری به‌شرح زیر به واردین به مسجد داده است:
... تذکر لازم بر واردین تمام ایران و دو زاویه طرفین جزء مسجد است رعایت احکام مسجد لازم است الاحقر خادم اهل العلم محمد باقر العراقی ۱۴ شعبان‌المعظم ۱۳۷۸ هـ.ق
شبستان قدیمی از شبستان کنونی کوچکتر بوده است. بنای آن مستطیل شکل به درازای ۱۲ و پهنای ۸ متر بوده که پس از تجدید بنا به درازای آن افزوده شده است. ۱۸ فیلیای چهارگوش به ابعاد ۱۰۰×۱۰۰ سانتی‌متر در سه ردیف شش عددی در میان شبستان بوده است. بر روی فیلیاها و اضلاع جنبین، طاق‌های جناغی زده و سپس بر روی این طاق‌های جناغی، طاق‌های قوسی دو پوست زده شده بوده است.
حدفاصل دیوار غربی و فیلپاهای غربی شبستان، مسجد زنانه را تشکیل می‌داده است. این مسجد به‌وسیله پنجره‌های چوبین مشبک پرکار از مسجد مردانه جدا می‌شده است.
در ورودی مسجد مردانه در دو سوی ضلع قبلی قرار داشت و محراب مسجد در وسط ضلع قبلی بود. در ورودی مسجد زنانه از کوچه مجاور ضلع غربی مسجد به آن باز می‌شده است.
در وسط ضلع شرقی صحن مسجد جامع، یک مدرسه بوده که در دو طرف آن هر طرف، دو حجره با صفه‌ای در جلو هر یک ساخته شده بود. در ضلع غربی صحن مسجد، شش حجره وجود داشته که در جلو هرکدام صفه‌ای با طاق جناغی بنا شده و طاق مدرسه، صفه‌ها و حجره‌ها جناغی بوده است.
در بنای جدید از ضلع شمالی به شبستان افزوده شده و ضلع قبلی عقب نشسته و ایوانی در طول شبستان، جلو آن انداخته‌اند.