خانهٔ سوکياس
در محلهٔ تبريزى‌ها خانه‌اى است که در حدود ۲۰۰۰ مترمربع مساحت دارد. اين خانه را در اصل کوشک بين دو باغچه بوده است که در قديم ساخت آنها معمول و متداول بود.
ورودى اصلى خانه در جبههٔ شمالى و بر کوچهٔ تبريزى‌ها واقع شده و داراى سردر مقرنس ساده و زيبائى است که در مجاورت آن اتاق‌هائى ساخته شده است، اما ساختمان اصلى تزئينات نقاشى و طلاکارى و معمارى بسيار جالبى دارد.
در وسط ساختمان اصلى تالارى وجود دارد که به‌صورت دو طبقه ساخته شده است. در وسط اين تالار حوض سنگى ۸ گوش قرار گرفته که اطراف آن رواق‌هائى در دو طبقه ساخته شده است. در رواق‌هاى پائين و در داخل طاقچه‌ها نقاشى‌هاى مينياتور از دوران صفوى ديده مى‌شوند. اين نقاشى‌ها به شيوهٔ رضا عباسى هستند و بسيار هنرمندانه ترسيم شده‌اند.
ايوان شمالى به‌وسيلهٔ سه پنجرهٔ ارسى از تالار وسط جدا مى‌شود. در دو جهت شرق و غرب اين ايوان تصاويرى وجود دارند که متعلق به مسيحيان خارجى و همسران آنها مى‌باشند.
حاشيه‌هاى اين نقاشى‌ها با تزئينات اسليمى و ختائى تزئين شده‌اند. تزئينات سقف ايوان قاب‌بندى چوبى و تخته‌کوبى به‌صورت شطرنجى است.
سقف ايوان بر دو ستون چوبى رفيع استوار است. دو اتاق تو در توى طرفين تالار و ايوان با سقف طاق و چشمه‌اى فاقد تزئينات است.
سقف تالار با يک ترنج زيبا تزئين شده که در پائين با رسم‌بندى و تقسيمات هندسى فرم بسيار زيبائى گرفته است.
در کتيهٔ اطراف طبقهٔ اول تالار، نقوش تشعيرى شامل حيوانات و درختان و پرندگان با زمينهٔ طلائى نقاشى شده است. خانهٔ سوکياس به‌دليل وجود جاذبه‌هاى هنرى و ويژگى‌هاى معمارى و همچنين تزئينات پرُکار دوران صفويه از مالکين خريدارى شد و پس از مرمت و بازسازى در اختيار دانشگاه فارابى قرار گرفت و در حال حاضر، به کارگاه‌ها و آزمايشگاه اين دانشگاه اختصاص دارد.
اين خانهٔ زيبا مى‌تواند يکى از جاذبه‌هاى بسيار جالب اصفهان باشد و مورد بازديد گردشگران ايرانى و خارجى قرار گرفته و يکى از آثار مطلوب براى آشنائى با هنر معمارى دوران صفويه خواهد بود.
خانهٔ داويد
در مجاورت خانهٔ سوکياس، خانهٔ داويد قرار گرفته که از آثار دوران صفوى است که در زمان قاجار در قسمت جنوبى اين خانه تغييراتى داده شد و دو اتاق و يک ايوان سرپوشيده به آن الحاق شده است. ورودى اين خانه يک سردر آجرى دارد که در بالاى آن مشبک‌هاى هندسى آجرى ديده مى‌شود. هشتى عمارت که در پشت در ورودى قرار گرفته چهارگوش است. اين هشتى به‌وسيلهٔ راهرو طويل و سرپوشيده‌اى به حياط مربوط مى‌شود.
پس از ورود به حياط در سمت شمال ساختمان اصلى دورهٔ صفويه ديده مى‌شود. اين ساختمان داراى سالن مرکزى به‌صورت طاق و چشمه با مقرنس‌هاى چند پايه در وسط مى‌باشد.
در شرق و غرب سالن اتاق‌هائى به‌صورت دو طبقه به چشم مى‌خورند. نماى جبههٔ شمالى با نقوش هندسى آجرى بسيار زيبا تزئين شده است. در قسمت جنوب غربى حياط خلوت قرار گرفته که دو اتاق در شمال و جنوب آن ديده مى‌شود. اتاق جنوبى داراى سه‌درى ارسى بسيار زيبا است. داخل اين اتاق داراى تزئينات نقاشى بوده است که در حال حاضر اثرى از آنها ديده نمى‌شود.
خانهٔ داويد نيز به‌دليل وجود ويژگى‌هاى معمارى دوران صفويه پس از خريد در اختيار دانشگاه فارابى قرار گرفت و در حال حاضر به محل کلاس‌هاى مرمت اختصاص دارد.
خانهٔ داويد هم مى‌تواند به‌صورت يکى از جاذبه‌هاى زيباى اصفهان، گردشگران ايرانى و خارجى و پژوهشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر ايران اسلامى را به خود جلب کند.
خانهٔ پطروس
يکى از خانه‌هاى زيباى جلفا خانهٔ پطروس است. اين خانه که در چهارراه حکيم نظامى قرار گرفته متعلق به پطروس ولى جانيان بوده است. وى يکى از تجار ثروتمند و مشهور جلفا بود که به‌دليل صداقت مورد توجه اولياى دولت صفوى بود و در بين ارامنه از احترامى خاص برخوردار بود.
طبق کتيبه‌اى که در محل خانه بوده است اين بنا در سال ۱۰۴۶ هجرى قمرى در زمان سلطنت شاه‌صفى ساخته شده است.
خانهٔ پطروس از دو جبهه تشکيل شده که در آن روزگار به‌وسيلهٔ باغى از هم جدا مى‌شده‌اند. يک قسمت براى فصل تابستان و قسمت ديگر براى ايام زمستان ساخته شده بود.
ساختمان داراى دو طبقه است. طبقهٔ هم‌کف از يک اتاق مرکزى و دو اتاق کوچک تشکيل شده است. در قسمت جنوبى ديوار اين اتاق تزئيناتى به شکل گچبرى ديده مى‌شود. اين تزئينات شامل حجم‌هائى مانند، کاسه، صراحي، و ظروف ديگر است. اين شيوهٔ تزئينات در اتاق‌هاى کاخ عاليقاپو و برخى بناهاى ديگر به چشم مى‌خورند.
در وسط اين اتاق حوض آبى وجود دارد که از سنگ مرمر ساخته شده است. در ديوار جنوبى اين اتاق فرورفتگى ديده مى‌شود که به‌جاى بخارى اختصاص داشته است. در بالاى اين بخارى ديوارى بقاياى خطى که به زبان ارمنى نوشته شده به چشم مى‌خورد. در اين نوشته نام سازنده بنا ماتوس و سال تولد پطروس که با لقب خواجه ناميده مى‌شده است آمده است. سال تولد او ۱۶۵۹ مى‌باشد.
اتاق‌هاى طرفين تالار قرينه هستند و در تزئينات آنها بخارى ديوارى نيز وجود داشته است. طبقهٔ فوقانى بيشتر از طبقهٔ هم‌کف آسيب ديده، بنابراين دربارهٔ آن اطلاعات کمترى مى‌توان به‌دست آورد. اما آنچه در اين طبقه کاملاً مشهود است قرينه‌سازى است. به‌طورى‌که در همهٔ قسمت‌ها پله‌ها، پنجره‌ها، راهروها، و طاقچه‌ها قرينه‌سازى به‌وضوح به چشم مى‌خورد.
نقاشى‌هاى خانهٔ خواجه پطروس که به‌صورت نقاشى ديوارى است شامل برگ‌ها و گل‌هاى زينت يافته به‌وسيلهٔ قطعاتى از طلا است. اين نقاشى‌ها با نقاشى‌هاى اتاق‌هاى داخلى کاخ چهلستون و نقاشى‌هاى چليپاى موجود در کاخ عاليقاپو شباهت تام دارند.
ديگر نقاشى‌ها، منظره‌هائى از شکار هستند که به مينياتور شبيه مى‌باشند و بالاخره تصاوير کوچکى از انسان‌ها و مناظر طبيعت. اين خانه‌ها نيز به‌دليل دربرداشتن ويژگى‌هاى معمارى دوران صفويه مخصوصاً تزئينات در اختيار دولت قرار گرفته و عمليات مرمت و بازسازى در آن در حال انجام مى‌باشد.
خانه‌هاى قديمى جلفا
مقدمه: همان‌طور که در مباحث گذشته ديديم هم‌زمان با انتخاب اصفهان به پايتختي، محلهٔ جلفا تأسيس شد و تعداد بسيارى از ارامنه در اين مکان ساکن شدند.
با پيشرفت و ترقى جلفا و احداث کليساها و ميدان‌هاى متعدد، خانه‌هاى بسيارى نيز در جلفا ساخته شد. اگرچه اغلب اين خانه‌ها در طول زمان و به‌خصوص پس از مهاجرت ارامنه از اصفهان خراب شدند، اما هنوز خانه‌هائى در جلفاى اصفهان وجود دارند که از نظر معمارى و تزئينات و ساير ويژگى‌ها در عداد آثار ديدنى اصفهان به‌شمار مى‌روند.
گذرها و معابرى که پس از گذشت ده‌ها سال هنوز هم به همان نام قديم خوانده مى‌شوند بيانگر قدمت اين محله است. در اين بخش به معرفى چند خانهٔ قديمى جلفا مى‌پردازيم. ذکر اين نکته نيز مناسب است که خانه‌هائى که معرفى خواهند شد متعلق به ثروتمندان و کسانى بوده است که به‌دليل موقعيت اجتماعى ويژه‌اى که داشته‌اند مى‌توانسته‌اند خانه‌هاى مسکونى مجلل بسازند و براى تزئينات آنها از هنرمندان و استادکاران مشهور و به‌نام استفاده کنند.
برخى از اين خانه‌ها به‌دليل مساحت زياد در حال حاضر مورد استفادهٔ مراکز آموزشى است و به برخى ديگر نيز در آينده کاربرى‌هاى مناسبى داده خواهد شد.