پل آق‌قلا

پل آق‌قلا در شهر آق‌قلا و در شمال گرگان واقع است قدمت آن به دوره صفويّه مى‌رسد و در گذشته‌اى نه چندان دور تنها پلى بوده که ارتباط دو طرف رودخانه گرگان رود را در اين منطقه برقرار مى‌کرد. در عصر قاجار در محلّ پل، قلعه نظامى مهم و معتبرى نيز احداث گرديد، و پل در داخل محوّطه قلعه قرار داشت و در مدخل پل دروازه‌اى احداث و براى کنترل ورود و خروج مورد استفاده قرار مى‌گرفت. در حقيقت اين قلعه و پل سَد محکمى براى جلوگيرى از هجوم و يورش قبايل صحرانشين بوده است ولى سال‌ها است که قلعه ويران شده و به‌جاى آن شهر آق‌قلا بنا شده و پل در وسط شهر قرار گرفته است. پل آق‌قلا از پل‌هاى قديمى ايران است.


اين پل بر روى رودخانه گرگان رود که از شرق به غرب در جريان است، ساخته شد و بيشتر منابع ساخت آن را روزگار صفوى دانسته‌اند، ولى بعضى منابع بنياد آن را مربوط به قرن نهم هجرى دانسته که در ادوار بعدى به‌ويژه صفوى بازسازى و مرمّت شده است ميرزا ابراهيم و ”برو نيار“ سفرنامه‌نويس فرانسوى بر اين باور هستند که آن را شاه‌عباس ساخته و شمارى ديگر آن را اثر ساسانى و صفوى دانسته‌اند. به‌نظر مى‌رسد که اين پل بر روى پايه‌هاى زيرين پل مخروبه‌اى که از دوره ساسانى به‌نجا مانده بود بنا شده است. طول پل به اندازه‌گيرى انجام شده ۶۰ متر مى‌باشد، که برخى منابع به اشتباه آن را ۷۴ متر و نويسنده جغرافياى نظامى ايران و گرگان و درياى خزر ۳۵ متر نوشته‌اند اين پل چهار چشمه باطاق ”اتاق“ جناغى دارد، که پايه‌هاى آن در جهت شرقى و مخالف جريان آب به‌صورت موج‌شکن‌هائى درآمده است. بعضى از منابع ۵ چشمه براى آن ذکر مى‌کنند که به‌نظر مى‌رسد دهانه‌اى در سمت جنوبى پل بوده که در اثر فرسايش خاک از سمت جنوب مسدود شده است. عرض معبر پل ۳۰/۴ متر و فاصله بين دو ديوار خارجى در قسمت معبر ۳۰/۵ متر مى‌باشد. عرض دهانه جنوبى ۱۱ متر و عرض دهانه شمالى ۶۰/۹ است. بلندى پل تا سطح اب در حالت معمولى ۱۱ متر مى‌باشد. اين پل زمانى قدرت کافى براى عبور وسايل نقليّه ده تنى را داشت اما به مرور زمان نياز به مرمّت پيدا کرد و در ۱۳۵۵ خورشيدى از سوى اداره فرهنگ و هنر گرگان يک ميليون ريال براى تعمير آن هزينه شد.


اين پل يکى از پل‌هاى قديمى ايران است و با شماره ۹۱۹ در فهرست آثار ملى ايران به ثبت رسيده بر اثر ترکيدگى لوله در جانب غربى و فوران آب به قسمت فوقاني، پايه دچار خسارت شد، بدين‌صورت که بخشى از آن فرو ريخته است. حاشيه رودخانه علاوه بر مجاورت با يک اثر تاريخى جالب داراى مهمترين موقعيّت تفرّجگاهى براى مردم آق‌قلا و ديگر بازديدکنندگان است. در صورت احداث فضاى سبز مناسب مى‌تواند مخفى پرجاذبه براى علاقه‌مندان باشد.


جادهٔ شاه‌عبّاسى

جادّه سنگ‌فرش که گرگان و مازندران را به‌هم ارتباط مى‌داد، راه شاه عباسى گفته مى‌شد که در زمان شاه‌ عبّاس صفوى ساخته شد و آن، شاه‌راهى بود که ايالت گرگان را به غرب متّصل مى‌کرد. اين ايالت قبل از اين تاريخ جادّه مستقيمى نداشت، کوره‌راه‌هاى مختلفى در مازندران و گرگان موجود بود که بسيار پر گل و لاى بوده و چهارپايان در آن فرو مى‌رفتند.


در سال ۱۰۳۱ هـ (۱۶۲۱م) به دستور شاه عبّاس صفوي، ساروتقى که وزارت کلّ ايالت مازندران و رستمدار را به عهده داشت، مأمور ساختن اين جادّه شد براى اين‌کار از نيروى کار روستائيان منطقه استفاده گرديد. جادّه را با سنگ، گچ، آهک و آجر ساختند و در آبراه‌ها، پل احداث کردند، سطح جادّه را نسبت به اراضى حاشيه جادّه مقدارى بالاتر آوردند و دو ظرف آن را نهر کندند تا آب در جادّه نيفتد. اين جادّه در حدود ۵۰۰ کيلومتر (۳۰۰ مايل) طول و ۴۸/۳۰ متر عرض داشت. احداث اين راه سبب گرديد که اهالى گرگان و مازندران بتوانند به عراق (ناحيه مرکزى ايران) بروند و کاروان‌ها از اين به بعد در اين مناطق در رفت‌وآمد باشند. آثار به‌جامانده از اين جادّه در بالا جادّه کردکوى مشاهده مى‌شود که داراى پل نيز مى‌باشد.