بقعه آقا سيدحسين و بناهاى همجوار مسجد مقبره منجم باشى
اين بقعه در شمال بازار لنگرود، قرار دارد و متعلق به يکى از حکام کيايى است. زمان ساخت بقعه مربوط به دورهٔ کياييان است. اين بنا شامل اتاق حرم و ايوانهاى جانبى آن است. ازاره ديوارهاى حرم و ايوانها داراى کاشىکارى عصر تيموري، صفوى و قاجار است.
درهاى بقعه از قدمت زيادى برخوردارند و داراى کتيبه با آيات قرآنى و ادعيه هستند. تاريخ کتيبه ۱۲۰۰ و ۱۲۷۲ هـ.ق را نشان مىدهد. اتاق حرم داراى گنبد و ضريح مشبک است. بر ديوارهاى ايوان ديوارنگارههاى مذهبى از واقعه کربلا نقش بسته است. بر حاشيه بالاى ديوار، اشعار گچبرى شده از مراثى محتشم کاشانى مشاهده مىشود. بر روى سنگ مرمر حسينى غربى اتاق حرم، خبر آتشسوزى شهر لنگرود و بازسازى بقعه ذکر شده است.
مسجد شمالى بقعه نيز قديمى است و داراى درى با کتيبهاى به خط محمد حسين طالقانى به تاريخ ۱۲۷۷ هـ.ق است. در سقاخانه نيز کاشى عصر قاجار با تصاوير بزرگ واقعه کربلا به چشم مىخورد. نقاشى کاشىها از عبدالله نامي به تاريخ ۱۳۲۰ هـ.ق است.
بقعه آقا سيد محمد
اين بقعه در روستاى پينچا از توابع آستانه اشرفيه قرار دارد و در دوره کياييان و صفويه ساخته شده است.
بناى بقعه با پلان مستطيل شکل و بام سفال سر، در کنار اتاق حرم داراى ايوانهايى با فيلپاهاى جانبى است. دامنه بام سه پشته و ديوارهاى ايوان با ديوارنگارههاى مذهبى آراسته شده است. در چوبى و قديمى بقعه داراى کتيبههايى با آيات قرآنى و ادعيه است که تاريخ ۸۷۰ هـ.ق و نام فقيه احمدبن ابوالرضى بن على پينچايي بر روى آن مشاهده مىشود. اشعارى از محتشم کاشانى به تاريخ ۱۳۳۳ قمرى بر ديوار ايوان نقش بسته است.
امامزاده ابراهيم
بناى امامزاده ابراهيم در روستاى طالقان از توابع شهرستان شفت و در جنوب شرقى آن قرار دارد. امامزاده ابراهيم از بقاع مورد احترام اهالى است و وى را فرزند امام موسى کاظم (ع) مىدانند. اين بقعه پلان مربع و ضريح مشبک با سقف گهوارهاى و چهار ستون در اطراف ضريح دارد. بام بنا از حلب و داراى چوب حمال سراسرى واشانکشى و لمبهکوبى است.
امامزاده هاشم
امامزاده هاشم در محلى به همين نام و در ۳۰ کيلومترى جنوب رشت، در جاده رشت-تهران واقع است. بنا به گفتهٔ رابينو اين بقعه در زمان شاهزاده منوچهرخان معتمدالدوله حاکم وقت گيلان به طور گسترده بازسازى شد. در جريان جنگ جهانى اول و مبارزات ميرزا و يارانش اين بقعه آسيب فراوان ديد و براى آخرين بار زلزله سال ۱۳۶۹ صدمات جدى برآن وارد ساخت. بقعه امامزاده هاشم در سالهاى اخير به طور گسترده بازسازى و مرمت شده و تأسيسات آن گسترش يافته است.
بقعه امير بنده
اين بقعه در ۴ کيلومترى جنوب غربى شهرستان کلاچاى واقع است و دوره ساخت آن به زمان کياييان و حکومت صفويه تعلق دارد و در دوره قاجاريه و معاصر مرمت شده است. بقعه امير بنده داراى اتاق ميانى و ايوانهاى جانبى است و ستونهاى چوبى ساده و لاچلنگرى در حاشيه ايوان به کار رفته است. پلان بنا مستطيل شکل و بام آن سفالينه است. دامنه بام و سر ستونها چکش برگردانهاى ظريفى دارد. اضلاع آن ۱۲×۱۷ متر طول دارند.
گنبد پير محله
اين بنا در جنوب شرقى رودسر، در فاصله هفت کيلومترى حسنک سرا واقع شده است. اين بقعه داراى يک ايوان کوچک در سمت ورودى و دو اتاق کوچک در طرفين آن است. گنبدخانه به شکل هشت ضلعى و ساده ساخته شده، سطح آن را با گچ اندود کردهاند. قطر ديوارها حدود ۶۵ و قطر ديوار گنبد حدود ۱۱۵ سانتيمتر است.
از مشخصات بنا، گنبد دولايهٔ آن است. در داخل اتاق مياني، محرابى با دهنهاى به عرض ۹ و بلندى ۱۷۰ سانت تعبيه شده است. اين بنا فاقد عناصر تزيينى و نمونهٔ يک معمارى اصيل و سنتى گيلان است. طاقنماهايى در بيرون بنا در کادرهايى چهارگوش و مستطيل جاى گرفته و داراى طاق جناقى است. در داخل بنا نيز طاقنماهايى به ارتفاع ۳۰/۳ متر ديده مىشود. آجرکارى خارجى بقعه، ساده و در قسمت فوقانى ديوارها، قرنيزهايى متمايل به خارج وجود دارد.
با توجه به معمارى بقعه از جمله استفاده از قوسهاى جناغى تيز، پيشآمدگى قرنيزهاى فوقانى و نوع گورسازى که شبيه سردابه است، اين بنا شباهت به معمارى دوره ايلخانى دارد.
بقعه پير قطبالدين
بقعه پير قطبالدين در ۳ کيلومترى جاده آستارا-اردبيل، در دهکده باغچهسرا واقع است. اين بناى سدهٔ ۱۰ هـ.ق، پلانى مستطيل شکل به اندازه ۶×۳۰/۱۱ متر دارد. نماى بقعه آجرى و بام آن سفالپوش است. سنگ مرمر سفيدى با نوشتههاى آيات قرآنى از سوره آلعمران و آيةالکرسى و نيز تاريخ وفات ميرزا محمدبن قبادجان در سال ۹۴۲ هجرى در بقعه وجود دارد.
بقعه چهار پادشاهان (چهار اوليا)
بقعه چهار پادشاهان در لاهيجان از مجموعهاى از مقابر و مسجد متصل به آن شکل گرفته است. اين مجموعه مرکب از اتاقهايى در کنار يکديگر و ايوانى است که در سمت شمالى اتاقها و به موازات آنها کشيده شده است. قديمىترين مقبره اين مجموعه متعلق به سيد خورکيا يا خرم کيا است. بقيه مقابر پس از جنگ سال ۷۹۱ هـ.ق در رشت که به کشته شدن چند تن از حکام کيايى منجر شد، به اين محل انتقال و در جوار قبر قديمى مدفون شدند.
علت نامگذارى امروزى بنا به اين دليل است که اين مقابر را به سيد خورکيا، سيد رضى کيا و سيد يحيى کيا نسبت مىدهند. البته مقبره فرد اخير به صورت مجزا و در بناى ديگرى واقع در شرق بناى اصلى دفن شده است. اين بنا با تعميرات اخير شکل جديدى يافته است.
از وجوه زيباى اين بناى به ظاهر ساده که داراى بامى سفالين است بايد به صندوقهاى چوبى قبرها اشاره داشت که هر يک در نوع خود اوج هنر منبتکارى و گرهچينى است.
غير از صندوقهاى چوبى اين مقابر که با آيات قرآنى و گرهچينى آراسته شدهاند، بايد ذکرى نيز از درهاى چوبى و قديمى اين بقعه کرد. سازندگان درها و نيز خوشنويسان آنها هنرمندان بنامى چون على نجارالتبريزي، عبدالکاتب خواجکى کرماني، محمدبن داود کيا و حسن بن على الصالحى الجيلاني بودهاند.
بر حاشيه بالاى ايوان اشعارى از ترجيعبند محتشم کاشاني در رثاى سالار شهيدان به خط نستعليق و به صورت گچبرى برجسته، ديده مىشود.
نقاشهاى ديوارى بنا نيز بسيار ديدنى است. اين نقاشىها اطراف اتاق سيد خورکيا را با صحنه رزمگاه کربلا و سواران آراسته کردهاند. کاشىکارى ازاره ايوان و فيلپاهاى حاشيهٔ ايوان که داراى کاشى هفت رنگ و نقوش گل و مرغ است، از ديگر قسمتهاى ديدنى اين بقعه به شمار مىروند. اين بنا با توجه به کتيبههاى موجود روى صندوق و درها به قرن ۷ تا ۹ هجرى منسوب شده و در کنار بقعه مير شمسالدين از بقاع معتبر لاهيجان به شمار مىآيد.
بقعه خواهر امام
اين بقعه در محله خواهر امام، نزديک بازار رشت قرار دارد و در دوره قاجار ساخته شده است. سر در بقعه داراى کاشىکارى و اشعارى در ۹ بيت، به تاريخ ۱۲۹۰ هـ.ق است. گچبرى داخل کمربند گنبد، در برگيرندهٔ آيتالکرسى به خط نستعليق، به تاريخ ۱۳۰۶ هـ.ق است. خوشنويس آن محمد ميرزا، به دستور حسامالسلطنه، به اهتمام ميرزا عباد قاجار مسعودي و عمل حاجى غلامحسين است. کتيبهاى جلوى در ِ حرم به چشم مىخورد که بر روى آن به دستور ناصرالدين شاه قاجار فرمان معافيت مالياتى خبازان، به خط ملک محمد قزويني در سال ۱۲۷۲ هجرى آمده است.
داناى على
بقعه داناى على در محله چمارسراى رشت و در وسط خيابان بيستون واقع است. به نقل از پيران قوم، اين بقعه از آن پيرى دانا و مؤمنى پرهيزگار است که به مقام طىالارض رسيده و نمازهاى روزانه خود را در مکه معظمه مىخواند. ساختمان بقعه کوچک و و از آجر و آهن است و با سنگ مرمر و کاشىهاى مکتوب و منقوش تزيين شده است. گنبد کاشىکارى شده بقعه با طرح کلاه درويشى و به تقليد از گنبد شيخانهور لاهيجان ساخته شده است.