قلعه رودخان
اين قلعه در ۱۲ کيلومترى جنوب شرقى فومن و در دل جنگل‌هاى انبوه مناطق کوهستانى جاى دارد. اين قلعه که به سکسار و قلعه حسامى نيز شهرت دارد، از بزرگ‌ترين و با عظمت‌ترين دژهاى نظامى گيلان و حتى ايران به شمار مى‌آيد و مساحت آن بالغ بر ۵۰ هزار متر مربع است. اين قلعه در ارتفاع ۶۰۰ مترى و در بلندترين نقطه کوه قرار دارد.
با توجه به خاک‌بردارى محوطه داخلى و بررسى پىِ بنا، احتمالاً اين دژ به عصر ساسانى تعلق دارد و در زمان حکومت سلاجقه تجديد بنا شده است. از اين رو قلعه رودخان را از قلاع اسماعيليه به حساب مى‌آوردند.
توجه به اين که شهر فومن دورانى طولانى مرکز حکومت گيلان بيه‌پس از خاندان اسحاقوند بود، اهميت اين قلعه را بيشتر محسوس مى‌دارد.
رابينو دربارهٔ اين قلعه نوشته است: سنگ نوشته‌اى که در آنجا وجود دارد نشان مى‌دهد که اين قلعه به نام قلعه حسامى براى اولين بار در سال ۹۱۸ هجرى (۱۳-۱۵۱۲ ميلادي) تا ۹۲۱ (۱۶-۱۵۱۵م) به فرمان سلطان حسام‌الدين امير دباج بن امير علاءالدين اسحقي مرمت گرديده است و اين سنگ نوشته از کمال‌الدين محمد گيلانى است و منظومه آن از خان احمد شيرواني و نوشته آن اثر ابن حسين‌الخراساني است.
هدايت‌خان هنگامى که بر ضد کريمخان زند به شورش پرداخت شروع به تعمير آنجا نمود و در آنجا اسلحه و مهمات قرار داد.
اين کتيبه چند سال پيش توسط يکى از کارشناسان ميراث فرهنگى پيدا شد و امروز، در گنجينه رشت نگه‌دارى مى‌شود.
قلعه رودخان از دو بخش تشکيل شده است:
- ارگ يا محل ساکنان حاکم و خانواده:
ارگ يا شاه قلعه در دو طبقه و از آجر ساخته شده و در قسمت غربى اين بنا واقع است. قلعه کلاً داراى دو ارگ و ۱۶ قراول‌خانه است. قراول‌خانه‌ها به صورت دو طبقه با نورگيرها و روزن‌ها متعدد بر محيط اطراف مسلط است.
ورودى قلعه در سمت شمال جاى دارد و در دو طرف آن دو برج عظيم سنگى ديده مى‌شود.
در گذشته چشمه آبى در داخل قلعه جارى بود که وقت محاصره از آب آن استفاده مى‌شد. اين چشمه پس از زلزله سال ۱۳۶۹ گيلان خشک شد.
- قسمت نظامى يا قورخانه:
در قسمت شرقى قلعه رودخان بناهايى مخروبه وجود دارد. در قسمت شمال و جنوب ديوارهاى محصور کننده قلعه، برج‌هاى نگهبانى در فواصل مختلف، به چشم مى‌خورد. اتاق‌هاى هشت ضلعى که از آجر ساخته شده، هنوز بر فراز برج‌ها ديده مى‌شود.
ديوارهاى قلعه حدود ۴۰ برج ديده‌بانى دارد. در اين ديوارهاى قطور منافذ و ترکش‌هايى براى ريختن مواد مذاب و تيراندازى نيز تعبيه شده بود. او وجوه جالب توجه در معمارى قلعه رودخان، کاربرد طاق‌هاى جناقى و انواع مختلف آن و نيز طرح‌هاى آجرکارى و سنگ‌چينى است که نشان از دقت نظر سازندگان آن دارد.
سازندگان قلعه از اصول پيشرفته علمى دفاع و حصاربندى کاملاً آگاه بودند و به همين دليل در طى قرون متمادى اين قلعه در برابر تهاجم و يورش‌ها هرگز در مقابل دشمن سر فرو نياورده و نشانى از تخريب انسانى و حريق در آن به چشم نمى‌خورد.
امروزه قسمت عمده‌اى از بنا در زير قشرى از پيچک‌ها پنهان شده و قلعه در هاله‌اى رمزآلود در دل جنگل سرسبز غنوده است.
قلعه ليسار (صلصال)
اين قلعه در نزديک روستاى ليسار، بين راه تالش به آستارا قرار دارد و احتمالاً از بناهاى دوره ايلخانى است. قسمت عمده‌اى از پلان بنا، به علت ويرانى مشخص نيست. مصالح به کار رفته در بنا سنگ، آجر و ساروج است. قطر ديوارها دو متر و درگاه ورودى در سمت شرق، داراى طاق هلالى است. آب‌انبار و ارگ قلعه و برج‌هاى ديده‌بانى چندى از بنا پا بر جا مانده است.