برج سنگى معروف به زندان سليمان
يکى از آثار بسيار زيبا که به اوايل دوره هخامنشيان تعلق دارد، بناى چهارگوش برج مانندى است که در دوران اسلامى به زندان سليمان شهرت يافت. اکنون تنها يک ديواره از اين بنا باقى مانده است. هرچند برخى اين بنا را آتشگاه مى‌شمارند، اما به احتمال زياد اين بنا مقبره کمبوجيه، پسر و جانشين کوروش است. ارتفاع برج نزديک به ۱۴ و قاعده آن ۷/۲۳٭۲۷/۷ متر است که بر سکويى سه پله‌اى قرار داشت. اين برج شبيه کعبه زرتشت در نقش رستم است.
ديوارهاى اين برج از سنگ سفيد مرمر نما ساخته شده که براى تزيين تعداد زيادى حفره کوچک مستطيل شکل در رديف‌هاى منظم و ۱۰ حفره پنجره‌مانند به نام پنجره کور در اطراف آن کار شده است. اين پنجره‌ها با سنگ سياه قاب شده است.
استحکامات تل تخت يا تخت مادر سليمان
آثار چهار دوره مختلف در اين مجموعه شناسايى شده است:
آثار دوره نخست از زمان کوروش بزرگ
اين آثار شامل صفه عظيم سنگى است که در سمت غرب و شمال غربى تپه از چند قسمت تشکيل شده است. ديواره بيرونى که از بيست رديف سنگ آهکى عظيم بنا شده، نماى تل تخت را تشکيل مى‌دهد. اطراف اين سنگ‌ها به شکل زيبايى تراش خورده و وسط آنها برجسته است.
ديواره درونى پشت ديواره بيرونى قرار دارد و از لاشه سنگ‌هاى مسى رنگ تشکيل شده و بدون ملات، به گونه‌اى ماهرانه در هم قفل شده‌اند تا ديوار بيرونى و کف‌سازى بنا را حفاظت کنند.
هسته بنا که سطح درونى تپه و قسمت مرکزى آن را تشکيل مى‌دهد، جاى ساختمان‌هاى روى تپه بود و همه از خشت و لاشه ساخته شده است. براى ورود به صفه سنگى دو راه پله در بخش شمال شرقى تعبيه شده بود که بخش‌هايى از آن باقى است. اين بخش در مجموعه پاسارگاد مرتفع‌ترين عمارت و به صورت قلعه‌اى مشرف بر دشت بود.
آثار دوره دوم مربوط به داريوش هخامنشى
اين آثار که مربوط به سال‌هاى ۵۰۰ تا ۲۸۰ پيش از ميلاد يعنى از زمان سلطنت داريوش هخامنشى تا آخر سلطنت سلوکوس اول است، شامل دژى محکم است که با ديوارهاى آجرى و خشتى بر روى محوطه بنا شده و تغييراتى در مجموعهٔ بالاى صفه به وجود آورده‌اند.
آثار دوره سوم
آثار اين دوره که بين سال‌هاى ۲۸۰ تا ۱۸۰ پيش از ميلاد يعنى از زمان سلطنت آنتيوخوس اول تا آنتيوخوس چهارم ايجاد شده، همراه با تغييراتى در اتاق‌ها و راهروها است. اين متعلقات در يک دوره طولانى به دست فراموشى سپرده شده و بدون استفاده ماند.
آثار دوره چهارم
که به سده‌هاى آغازين اسلام تعلق دارد نشان مى‌دهد اين بخش دوباره مورد استفاده قرار گرفته و سپس مجدداً متروک مانده است.