مدرسهٔ اکبريه

اين مدرسه، عمارت دو طبقهٔ مفصلى داشت که در سال ۱۲۶۶ هـ.ق در ضلع غربى و شمالى صحن بقعهٔ صاحب‌الامر از طرف ميرزاعلى اکبرخان يکى از سرشناسان تبريز و مترجم و دبير کنسولگرى روس بنياد نهاده شد.


طلاب شيخيه در اين مدرسه تحصيل علوم دينى مى‌کردند و حاج فتحعلى خان صاحب‌ديوان شيرازي نيز هنگام اقامت در تبريز آب‌انبار بزرگى در حياط مدرسه در برابر مقام صاحب‌الامر ساخته بود. اين آب‌انبار ماه‌ها آب مورد نياز طلاب و مردم آن حوالى را تأمين مى‌کرد.



بخشى از بناى اکبريه در سال ۱۳۴۵ شمسى توسط شهردارى وقت تخريب شد و به تدريج اين بناى تاريخى در آستانهٔ ويرانى کامل قرار گرفت. سرانجام سازمان ميراث فرهنگى استان آذربايجان شرقى در سال ۱۳۶۷ به بازسازى و مرمت آن همت گماشت و طى چند سال کار و تلاش ساختمان مدرسهٔ اکبريه به شکل مطلوبى مرمت گرديد.

مدرسهٔ حاج صفرعلى

اين مدرسه در يمنى‌دوز بازار روبه‌روى سراى بزرگ (شاهزاده) واقع شده است. در ضلع شمالى حياط، مسجد بزرگى وجود دارد و در ضلع شرقى و غربى آن حجره‌هاى کوچکى براى اقامت و بيتوتهٔ طلاب علوم دينى ساخته شده است.


بانى اين مدرسه تاجر نيکوکارى بود به نام حاج صفرعلى که در روزگار نايب‌السلطنه عباس ميرزا در تبريز مى‌زيست. اين مدرسه بارها تعمير شد و آخرين تعمير اساسى آن در سال ۱۳۲۷ شمسى به همت آقاى حاج ابراهيم آقاى ميلانى مجتهد انجام شد.

مدرسهٔ طالبيه

مدرسه طالبيه در بازار و در کنار مسجد جامع تبريز واقع شده است و سطح آن نزديک يک متر و نيم از کف بازار پايين‌تر است.


عمارات غربى و شمالى مدرسه مشتمل بر حجره‌هاى پايينى و بالايى کوچکى هستند که طلاب دينى به صورت شبانه‌روزى در آنها اقامت دارند. عمارت شرقى شامل کتابخانه و ساختمان نوسازى شدهٔ مدرسه‌اى است که در سال ۱۳۶۷ هـ.ق در محل چند مدرسه و حجرهٔ بزرگ فرو ريخته، ساخته شده است.


بانى عمارت غربى معلوم نيست ولى عمارت شمالى در نيمه دوم قرن يازدهم هجرى از طرف حاج طالب خان پسر حاج اسحق تبريزي ساخته شد. در سال ۱۰۸۷ هـ.ق پس از پايان عمارت طالبيه، درآمد مستغلاتى به آن وقف شد.


عمارت ضلع شرقى مدرسه يعنى کتابخانه و مدرسه جديد در سال ۱۳۲۷ شمسى به وسيلهٔ مرحوم حاج محمدباقر خوئى کلکته‌چي که يکى از بزرگان نيکوکار تبريز بود ساخته شد.


بالاى درِ بزرگ ورودى مدرسهٔ طالبيه زير طاق مقرنس زيباى مدخل مدرسه دو سنگ نبشته مرمرى نفيس نصب شده که فرمان بخشش ماليات و عوارض شهر از طرف فتحعلى‌شاه قاجار را در خود دارد. اثر ارزنده‌اى که در صحن اين مدرسه به جا مانده، حوضچهٔ سنگى يک‌پارچه‌اى به شکل جام زيبايى از سنگ سياه تراشيده و کنده شده است.