۶ مه ۱۹۹۳- زامبيا ديلى ميل

ورنون موآنگا وزير امور خارجه زامبيا در مصاحبه‌اى خاطر نشان کرد قطع رابطه با ايران و عراق هيچ‌گونه ارتباطى به تجديد روابط زامبيا و اسرائيل نداشته است. و ى افزود همچنين قطع روابط در ارتباط با کشف توطئه براندازى و کمک به حزب يونيپ نبوده است. اگرچه اين دو واقعه به طور همزمان واقع شده است.


موآنگا گفت تصميم قطع روابط يک تصميم مستقل و براساس اطلاعات متخذه بوده است و رفتار مغاير شئون ديپلماتيک ايران و عراق علت اين تصميم بوده است.


مرور مطالب مندرج در رسانه‌هاى گروهى زامبيا و مواضع متناقض مسئولين زامبيائى و دلايل متعددى که براى قطع رابطه با ايران ذکر شده است نشانگر نوعى سردرگمى در بين سياست‌گذاران زامبيابى بود و به نظر مى‌رسيد اين مقامات با طرح مسائل انحرافى سعى داشته اند علت اصلى قطع روابط که همان فشار خارجى و نيازمندى‌هاى اقتصادى داخلى بوده است را مخفى نمايند.


مرور مطالب مندرج در رسانه‌ها، علل قطع روابط را به چند شکل القاء مى‌نمايد. اين اشکال عبارتند از:


- آقاى چيلوبا رئيس‌جمهور در تاريخ ۴/۳/۹۳ صريحاً قطع روابط را به دليل کمک‌هاى مالى ايران و عراق به حزب يونيپ اعلام مى‌کند و حتى به خاطر تأکيد بر اين موضع وضعيت فوق‌العاده در کشور اعلان مى‌نمايد.


- پس از تکذيب ايران و عراق و انکار دريافت کمک از اين دو کشور توسط رؤساء حزب يونيپ و عدم ارائه دلايل متقن از سوى دولت، مقامات دولتى و جرايد حمايت ايران از حزب اسلامي، به کارگيرى نيروهاى انجمن دوستى ايران و زامبيا، رشد تشيع و بنيادگرايى در زامبيا و حمايت ايران از حکم اعدام سلمان رشدى را به عنوان دليل مطرح مى‌کنند.


- پس از دو ماه وزير امورخارجه زامبيا در يک تناقض آشکار با بيانات اوليه رئيس‌جمهور عدم دخالت ايران در کمک به حزب يونيپ که علت عنوان شده قطع روابط بود را اعلام کرده و مغايرت رفتار ديپلمات‌هاى ايرانى با شئونات ديپلماتيک را دليل قطع روابط مى‌داند.


- در اين ايام مقامات زامبيا مکرراً دخالت کشور ثالث به‌ويژه اسرائيل و اعمال فشار خارجى بردولت زامبيا جهت قطع روابط با ايران و عراق را تکذيب مى‌کنند.


در اينجا مناسب است مقالات نشريات آفريکا ايونتس (Africa Events ) و بولتن خبرى شنين‌خوا خبرگزارى چين که مسائل را از بعد کارشناسى بررسى کرده‌اند نيز مرور گردد.


مجله ماهانه آفريکا ايونتس (حوادث آفريقا) منتشره در آوريل ۱۹۹۳ در مقاله‌اى تحت عنوان Shadowy Game قطع رابطه زامبيا با ايران و عراق را مورد بررسى قرار داده و در قسمتى از مقاله مى‌گويد:


زامبيا روابط ديپلماتيک خود را با ايران و عراق قطع کرده و اين دو کشور را به دخالت در طرح براندازى دولت متهم کرده است، اما خبرنگار ما در زامبيا مى‌گويد هيچ شاهدى دال برصحت اين ادعا ارائه نشده است


مقاله آن گاه به دوستى ديرينه صدام حسين با رئيس‌جمهور سابق زامبيا و همچنين حمايت ايران از فتواى قتل سلمان رشدى اشاره کرده و ضمن محتمل دانستن اين عوامل در قطع رابطه زامبيا با ايران و عراق به مسئله مهم ديگرى اشاره کرده و مى‌گويد:


محمدرضا نعمت‌زاده وزير صنايع ايران در هفته‌هاى قبل از قطع رابطه از زامبيا ديدن کرد و با رئس‌جمهور و وزير صنايع و بازرگانى زامبيا مذاکره نمود. اين سفر اسرائيل را که در اوايل آن سال روابط خود با زامبيا را تجديد کرده بود خشمگين ساخت. يک ديپلمات ارشد اسرائيل که مقيم نايروبى در کنيا مى‌باشد در اين رابطه دولت زامبيا را تهديد کرد و گفت اگر روابط محکم اين کشور با ايران و عراق قطع نشود پرداخت وام ده‌ ميليون‌ دلارى به زامبيا به حالت تعليق درخواهد آمد از سوى ديگر بولتن شين‌خوا خبرگزارى چين که يکى از پرفروش ترين منابع خبرى است در جريده مورخ ۱۵/۳/۹۳ به بررسى قطع رابطه زامبيا با ايران و عراق پرداخته و علل تاريخى استحکام روابط اين سه کشور را به طور خلاصه بيان کره است.


اين مقاله در نتيجه‌گيري، مسائل پشت پرده ديگرى را عامل اصلى قطع رابطه زامبيا با ايران و عراق دانسته است. در بخش‌هائى از اين مقاله آمده است:


اساس قطع رابطه زامبيا با اين دو کشور خاورميانه‌اى را در ماجراى ۲۴ فوريه ۱۹۹۳ مى‌بايست جستجو کرد که زامبيا سند طرح براندازى موسوم به طرح انتخاب صفر را افشاء کرد.


رئيس‌جمهور در ۴ مارس ۱۹۹۳ با اضطرارى اعلام کردن موقعيت کشور، ايران و عراق را وارد اين جريان کرده و اعلام مى‌دارد دولت در حال بررسى مجدد رابطه خود با اين دو کشور مى‌باشد.


عراق و ايران بلافاصله رابطه خود با اين موضوع داخلى زامبيا را انکار مى‌کنند سخنگوى سفارت عراق مى‌گويد عراق اکنون طعم سختى‌هاى محاصره اقتصادى را چشيده است و در هيچ حالتى امکان ندارد به گروه‌هاى مخالف زامبيا کمک کند.


سفير ايران نيز تأکيد نمود دليلى بر دخالت ايران در اين موضوع وجود نداشته است.


حال اگر از بعد بين‌المللى وسيعترى به موضوع نگاه کنيم قطع رابطه ديپلماتيک زامبيا با اين دو کشور خاورميانه‌اى به مسائل بغرنج و عميق‌تر پشت پرده بين‌المللى ارتباط دارد.


با توجه به مراتب فوق مى‌توان به اين نتيجه رسيد که قطع رابطه زامبيا با ايران به دليل کمک ايران به حزب يونيپ نبوده است چرا که هيچ دليلى برصحت اين امر مترتب نيست و هيچيک از تحليل‌گران سياسى کمک به يک حزب ناتوان و بدون آينده را در راستاى منافع ايران نمى‌دانند مضاف بر اينکه وزير امورخارجه زامبيا نيز صريحاً اعلام کرد که ايران در طرح کودتاى براندازى دست نداشته و حمايت مالى از حزب يونيپ نکرده است. مسئله حمايت از بنيادگرائى و تلاش جهت رشد اسلام که از سوى جرايد و رهبران مسيحى زامبيا نيز عنوان شده نمى‌تواند علت قطع رابطه باشد.شايان ذکر است که شمار مسلمانان زامبيا بنا به آمار رسمى ۲۳،۰۰۰ نفر است و اگر قول مسلمانان را قبول کنيم اين تعداد نزديک به يکصد هزار نفر مى‌باشند. حال در حاليکه زامبيا داراى ۸ ميليون نفر جمعيت مى‌باشد چگونه حمايت از يکصدهزارنفر مسلمان را تهديدى براى امنيت خود تلقى مى‌نمايد. از سوى ديگر باتوجه به شمار اندک مسلمانان زامبيا، اين کشور در اولويت‌هاى اول کمک‌هاى انسانى ايران نبود و ميزان کمک‌هاى انجام شده به ارگان‌هاى مختلف اسلامى بسيار ناچيز بوده است، آقاى ورنون موآنگا پس از قطع رابطه با ايران و عراق خطاب به ديپلمات‌هاى کشورهاى مسلمان گفت من اطمينان مى‌دهم که قطع رابطه با اين دو کشور انگيزه مذهبى نداشته است.


مضاف بر اين، زامبيا حتى اقدام به تعطيل مراکز اسلامى زامبيا از جمله نمايندگى سازمان تبليغات اسلامى که وابسته به جمهورى اسلامى ايران بود نکرد و حتى به اين مرکز و مسجدالرضا که از سوى سفارت ايران تأسيس شده بود مجوز فعاليت داد و اين مراکز تاکنون در زامبيا داير و فعال مى‌باشند.


باتوجه به اين توضيحات مشخص مى‌گردد که قطع رابطه با ايران به دليل وحشت از رشد اصول‌گرايى اسلامى نيز مى‌توانست باشد. ولى علت اصلى اين امر را بايد در مشکلات اقتصادى زامبيا و نياز به دريافت وام از کشورهاى غربى به‌ويژه آمريکا و همچنين خصومت اين کشورها و اسرائيل با جمهورى اسلامى ايران و تلاش جهت انزواى اين کشور در مجامع بين‌المللى دانست. سياستى که از سوى دشمنان جمهورى اسلامى ايران در سراسر جهان دنبال مى‌گردد و توفيق يا عدم توفيق آن بستگى به ميزان وابستگى سران کشورهاى مورد نظر به کشورهاى غربى و به‌ويژه آمريکا دارد.