النهرالصناعى عظيم (رودخانهٔ بزرگ مصنوعى)

کشور جماهيرى عربى ليبى على‌رغم وسعت بسيار زياد و زمين‌هاى مساعد براى کشاورزى فاقد آب مناسب و کافى مى‌باشد و عملاً براى تأمين موادغذائى نيازمند واردات بعضى از اقلام غذائى از خارج است.



در طول دهه ۱۹۷۰ دولت اين کشور در اين افکار بود که در برنامه‌هاى عمرانى خود به بخش‌هاى مختلف کشاورزي، آبيارى و دامدارى اولويت بدهد. به سبب کمبود منابع آب جهت آبيارى زمين‌هاى کشاورزي، پيشروى صحرا به سوى زمين‌هاى کشاورزي، خشک‌سالي، شورى آب و کاهش نزول باران دولت را بر آن داشت تا با سرمايه‌گذارى با مبالغ هنگفت در امر کشاورزي، بر اين مشکلات چيره شود ولى اينها نيز توانست دولت ليبى را در رساندن به مقصود خود رهنمون سازد و لذا فکر پروژه رودخانه بزرگ مصنوعى جهت فائق آمدن بر اين مشکلات مطرح گرديد.


از اين رو در نوامبر سال ۱۹۸۳ مقدمات اجراء پروژه نهر صنايع عظيم تحقق يافت و تحقيقات فنى و هيدرولوژى که توسط هيئت‌هاى مشاوره‌اى تخصصى به ‌عمل آمد از وجود مخازن انبوه آب در قلب صحراى جنوب ليبى در مناطق الکفره، السرير، تازربو و وادى الشاطى و جبل‌الحسانه خبر مى‌داد. تحقيقات حجم ذخائر آب در اين مناطق را چنين نشان مى‌داد:


- ذخائر موجود آب در جنوب صحرا مى‌تواند مساحت جماهيرى ليبى را تا ارتفاع ۲ مترى بپوشاند.


- ذخيره آب حوضچه الکفره و السرير و تازربو برابر آبى است که طى مدت ۲۰۰ سال از رودخانهٔ نيل به دست مى‌آيد.


- حوضچهٔ آبى مرزق، جبل‌الحساونه و ادى‌الشاطى برابر با مقدار آب موجود در حوضچه الکفره و السرير و تازربو مى‌باشد.

سيستم انتقال آب

در بين راه‌حل‌هاى پيشنهادى براى انتقال آب، انتخاب لوله‌هاى بتنى به وزن ۷۶ تُن، به طول ۷۵ متر، به قطر ۴ متر و به ضخامت ۳۰ سانتى‌متر با روکش‌هاى آهنى و سيم‌هاى فولادى که در عمق هفت‌مترى زمين مخفى مى‌گردد به دليل دارا بودن ويژگى‌هاى مناسب، انتخاب گرديد.


با اجراء اين طرح ليبى قادر خواهد بود روزانه ۶ ميليون متر مکعب آب شيرين را به مناطق قابل کشت رسانده و احياناً جواب‌گوى نيازهاى ديگر کشورهاى عربى و آفريقائى هم باشد.

مراحل اجرائى پروژه رودخانه مصنوعى

- مرحلهٔ اول: اين پروژه که بزرگ‌ترين جزء اين شبکه محسوب مى‌شود از خطوط جمع آورى آب چاه‌ها که خط انتقال آب است امتداد يافته است، يکى از آنها از تازربو به بنغازى و دومى از سرير به سرت است که طول اين دو خط با هم ۱۸۶۰ کيلومتر مى‌باشد که مى‌تواند ۲ ميليون متر مکعب آب را به نوار ساحلى برساند. مدت رسيدن آب از ميادين چاه‌ها به ساحل حدود ۹ روز طول مى‌کشد و اين ميزان در طول سال ثابت خواهد بود. براى تحقق اين منظور مخازن عظيمى ايجاد شده است تا مسئله ذخيره‌سازى را براى فصل تابستان انجام دهد. اين مخزن‌هاى بزرگ که ظرفيت بزرگ‌ترين آنها حدود ۳۷ ميليون مترمکعب در منطقه سرت و حدود ۷۶ ميليون مترمکعب در بنغازى است. کار ذخيره‌سازى آب را در خلال فصل زمستان براى بهره‌بردارى در فصل تابستان انجام مى‌دهند و براى تصمين استمرار جريان آب و نگهدارى پنج مرکز پشتيبانى در تازربو، السريز، اجدابيا، سرتو بنغازى ايجاد شده است.


- مرحله دوم: مرحله از نظر حجم عمليات و شروع آن از ميادين چاه‌ها از شرق فزان شروع و به سلسله جبال نفوسه در نزديکى شهر ترهونه منتهى مى‌شود به ‌طورى که آب طبيعى به دشت الجفاره در جنوب طرابلس سرازير مى‌شود که طول خط انتقال آب در اين مجموعه حدود ۶۵۰ کيلومتر است که مى‌تواند دو ميليون مترمکعب آب را از طريق اين شبکه انتقال دهد. لذا، آب در منطقه‌اى مرتفع واقع در بين کوه‌هاى الحساونه و کوه‌هاى السوداء جمع مى‌شود. سپس اين آب‌ها به‌طور طبيعى از طريق لوله‌هاى بتنى که قطر آنها مابين ۱۶۰۰ تا چهار هزار ميلى‌متر است، جريان مى‌يابد و همچون مرحلهٔ اول تعدادى مراکز پشتيبانى و راه‌اندازى و نگهدارى براى آن در نظر گرفته شده است.


- مرحله سوم: اين مرحله اول پروژه محسوب مى‌گردد و هدف از آن افزايش ميزان دبه آب در روز به ميزان ۶۸/۱ ميليون کيلومتر مکعب ديگر است. به همين جهت براى ارتباط ميان چاه‌هاى واقع در شمال الکفره با لوله‌هاى انتقال آب مرحله اول در تازربو خط جديدى براى انتقال آب ايجاد شده است.


- مرحله چهارم: در اين مرحله از خطوط، لوله‌هائى شکل گرفته که مخزن جمع‌آورى آب در اجدابيا را به شهر طبرق مرتبط مى‌کند و به منظور افزايش آب به ميزان چهارصد هزار متر مکعب در روز در نظر گرفته شده است.


- مرحله پنجم: اين مرحله با ارتباط دادن آخرين مخزن سرت که در خلال مرحله اول ساخته شد به پايان خواهد رسيد و در راستاى قرار گرفتن در مرحلهٔ دوم پروژه براى منطقه جنوب طرابلس مى‌باشد. براساس پيش‌بينى‌هاى انجام شده عمليات اجرائى اين مراحل در مدت ده سال پايان مى‌پذيرد.