چگونگى شکل‌گيرى اراده سياسى

پيدايش و تشکيل سيستم‌هاى حزبى در اتريش، به نحو تنگاتنگى با پيدايش سيستم پارلمانتاريسم اين کشور مرتبط است. پس از شکست انقلاب سال ۱۸۴۸ ميلادي، توسعه و تکوين سيستم پارلمانتاريستي، ابتدا در سال ۱۸۶۰ ميلادى و پس از آن در سال ۱۸۶۷ ميلادى آغاز گرديد. پارلمانتاريسم در اتريش در واقع يک پارلمانتاريسم عقب‌مانده و به بيان ديگر نيمه پارلمانتاريسم بوده است، به‌طورى که اختيارات قانون‌گذارى نه در انحصار پارلمان بود و نه مى‌توانست نمايندگى داشته باشد.

اولين احزاب اتريش، در حقيقت کلوپى از اشراف بودند که به ‌طور عمده از ويژگى‌هاى احزاب مدرن توده‌اى فاصله بسيار داشتند. ضمن آنکه طيف‌هاى سياسى به دو جناح چپ و راست شکل گرفته بود که ليبرال‌ها و محافظه‌کاران مؤلفه‌هاى آن را تشکيل مى‌دادند. جناح چپ (ليبرال)، خود را حزب قانون مى‌دانست و بدين لحاظ از دست‌آوردهاى قانون اساسى و حکومتى سال‌هاى ۶۱/۱۸۶۰ و ۱۸۶۷ ميلادى دفاع مى‌کرد، و جناح راست (محافظه‌کار) نقش خود را به عنوان حقوق تاريخى سلطنت ايفاء مى‌نمود.

با اصلاح مکرر قانون انتخابات (۱۸۸۲ و ۱۸۹۶م.) و برقرارى حق انتخابات عمومى مردان (۱۹۰۷م.) چهره سياسى اتريش به‌طور اساسى تغيير يافت. هر يک از اصلاحات، تحوّل و توسعه قانون انتخابات را در مقياس وسيع موجب گرديد و نتيجه آن شد که طبقات جديدى از مردم اتريش وارد صحنه سياسى شوند، و احزاب سنتى اشرافى به تدريج و با آغاز قرن بيستم تحت تأثير و نفوذ احزاب مدرن و مردمى قرار گيرند.

طى يکصد سال، يعنى قبل از ورود حزب سبزها به مجلس شوراى ملّى (۱۹۸۶م.)، صحنه پارلمانتاريستى اتريش جولانگاه سه حزب يا به عبارتى سه قرارگاه سياسى بوده است. اين سه حزب که شامل حرکت کارگرى (سوسيال دمکرات و يا سوسياليست)، سوسيال مسيحى و ملّى - آزادى بودند تا به امروز عناصر شکل دهنده سياست داخلى اين کشور را تشکيل مى‌دادند. احزاب قديمى ليبرال و محافظه‌کار، در داخل احزاب جديد توده‌اى جذب شدند. پس از آنکه بخش قابل توجهى از ليبرال‌هاى به ناسيوناليسم آلمان ملحق شدند ليبرال‌هاى يهودى به سوى سوسيال دمکراسى روى آوردند، که تنها حزبى بود که از ضديّت با نژاد سياسى امتناع مى‌ورزيد. در جمهورى دوم، محافل ليبرالى جايگاه خود را در شاخه اقتصادى حزب مردم اتريش بازيافت و اکثر نمايندگان اشراف و جناح محافظه‌کار آن، پس از اندکى درنگ، با الهام از تئورى‌هاى سوسيال مسيحي، در اين حزب ادغام شدند بدين‌ ترتيب بود که سه قرارگاه حزبى سوسيال دمکرات - محافظه‌کاران مسيحى و ملى‌گرايان جانشين دو جناح ليبرال‌ها و محافظه‌کاران گرديدند. در حال حاضر در پارلمان اتريش، چهار حزب داراى کرسى نمايندگى است که عبارتند از:

- حزب سوسياليست اتريش (سوسيال دمکرات)

- حزب آزادى اتريش

- حزب مردم اتريش

- احزاب سبزهاى آلترناتيو

علاوه بر احزاب ياد شده، حزب کمونيست اتريش در فاصله سال‌هاى ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۹ ميلادى فعّال بوده است. حزب ترّقى دمکراتيک اتريش همه از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۳ ميلادى در مجلس ايالتى وين حضور داشت و پس از آن انحلال خود را اعلام نمود. از ميان احزاب کوچک بايد از حزب سبزهاى متحد اتريش (VGO) نيز نام برد که در دو دورهٔ انتخاباتى سال‌هاى ۱۹۸۳ و ۱۹۹۰ ميلادى کانديد شده و موفق به کسب ۹۰ هزار رأى گرديد. اين حزب در برخى از شوراهاى ايالتى از جمله لينز و کلاگنفورت داراى نماينده است و توانست در سال‌هاى دهه هشتاد، به همراه حزب منحله ليست آلترناتيو اتريش (ALO) وارد مجالس ايالتى ورارلبرگ و اشتايرمارگ گردد.

با آنکه از ديرباز اتريش کشورى چند حزبى بوده و احزاب با ايدئولوژى‌هاى گوناگون نقش مؤثرى در ساختن افکار سياسى مردم داشتند، وضعيّت حقوقى احزاب بسيار دير تنظيم، و تصويب گرديد (۱۹۷۵م.) از بعد از جنگ جهانى دوم تا به امروز، تنها دو حزب سوسياليست و مردم بيش از ديگر احزاب زمام امور سياست و دولت اتريش را در دست داشته‌اند.

جدول وضعيّت احزاب اتريش از سال ۱۹۸۹ ميلادى تا به امروز