تا آوريل ۱۹۸۱، آنگولا گرچه هنوز مواجه با مشکلات اقتصادى شديد بود، اما دولت اين کشور مى‌توانست موفقيت‌هاى گذشته را در نظر داشته و به آينده خوش بين باشد. به هر حال، جداى از اين نقطه نظر، وضع عمومى رفته‌رفته تحت تأثيرات مخرب جنگ اعلام نشده با آفريقاى جنوبى قرار گرفت.


ريشه‌هاى منازعه در رد استقلال ناميبيا از سوى آفريقاى جنوبى و تداوم مبارزهٔ آن با سازمان خلق جنوب غرب آفريقا - ناميبيا - سواپو (SWAPO) اصلى‌ترين گروه ملى که مبادرت به مبارزهٔ مسلحانه با آفريقاى جنوبى کرده بود، قرار داشت. از ۱۹۷۸، نيروهاى آفريقاى جنوبى حملات متعددى به خاک آنگولا انجام دادند، و از ۱۹۸۱ اين حملات تشديد شده و عليه آنگولا و سواپو انجام شد. مهمترين موارد اين حملات عمليات پروتا در آگوست ۱۹۸۱ بود، که در آن نيروهاى آفريقاى جنوبى تا عمق ۱۲۰ کيلومترى به داخل خاک آنگولا نفوذ کردند. اين حملات با فعاليت‌هاى يونيتا تشديد شد، که نقش نظامى بيشترى را براى يونيتا به‌وجود آورد که در نهايت باعث تقويت عمليات يونيتا در شرق آنگولا شد، در زمانى‌که دولت آنگولا اکثر نيروهاى خود را در غرب براى مقابله با عمليات پروتا متمرکز کرده بود. طى سال‌هاى ۸۳-۱۹۸۲، آفريقاى جنوبى و يونيتا، اقدامات خود را در آنگولا هماهنگ و تشديد کردند که منجر به اشتغال بخش‌هاى بزرگى از استان کونن (Cunene) آنگولا شد و همزمان با آن يونيتا نيز حملاتى را عليه اهداف متعددى در خاک آنگولا انجام داد. در آگوست ۱۹۸۳ با اشتغال شهر استراتژيک کانگامبا (Cangamba) در استان موکزيکو (Moxico) توسط يونيتا، تحولى اساسى در جنگ آنگولا پيش آمد. اين نوع عمليات که توسط نيروى هوائى آفريقاى جنوبى حمايت مى‌شد، به سختى مى‌شد پذيرفت که عليه سوآپو بوده باشد بلکه سرنگونى دولت دوسانتو مدنظر بوده است. در ۱۹۸۴ نيز يونيتا همچنان به عمليات خود ادامه داد.


دولت آنگولا براى مقابله با منازعات فوق، سياست خارجى و داخلى خود را متحول و فعال ساخت و در عين حفظ روابط خوب با بلوک شرق، شروع به متنوع ساختن روابط خارجى خود کرده و به همين منظور در ۱۹۸۳ مناسبات خود را با چين شروع مى‌کند و همچنين به سمت ايجاد با جامعهٔ اروپائى (EC) پيش مى‌رود. به صنعت نفت، به‌عنوان محور اساسى اقتصاد کشور، توجه شده و توسعه مى‌يابد. حداقل ۵۰% عايدات دولت از نفت صرف خريد تجهيزات دفاعى و امنيتى شامل: خريد وسايل نظامى پيشرفته و تعليم نيروهاى آنگولائى براى به‌کارگيرى آنها مى‌شود. در جولاى ۱۹۸۳ شوراهاى نظامى منطقه‌اى در کليه مناطق تشکيل مى‌شود که تمامى قدرت مناطق را در دست نظاميان قرار مى‌داد که آنها نيز به‌نوبهٔ خود در مقابل رئيس‌جمهور مسئول و پاسخگو بودند. نيروهاى مسلح آزادى‌بخش مردم آنگولا (Forcas Armadas Popolares de Liberfacaode Angola FAPLA) در ضد حمله‌هاى خود عليه يونيتا در سال‌هاى ۸۳-۱۹۸۲ موفقيت‌هائى به‌دست مى‌آورد.


به‌دلايلى که هنوز روشن نيست، آفريقاى جنوبى ناگهان تغيير وضعيت داده و در ژانويه ۱۹۸۴ پيشنهاد خروج نيروهاى خود، در مقابل قطع عمليات چريک‌هاى سوآپو را به آنگولا مى‌دهد. براساس طرح تهيه شده در زمينهٔ اين پيشنهاد و توافق ماه فوريه لوزاکا، آفريقاى جنوبى پذيرفت که نيروهاى خود را خارج سازد و آنگولا نيز پذيرفت تا عمليات سوآپو را کنترل کند و کل توافق نيز تحت شرط قبول قطعنامه ۴۳۵ شوراى امنيت سازمان ملل مبنى بر استقلال ناميبيا از سوى آفريقاى جنوبى بود. آفريقاى جنوبى در آوريل ۱۹۸۵ نيروهاى خود را از آنگولا خارج ساخت، عمليات تعقيب در ژوئن ۱۹۸۵ در آنگولا از سرگرفته شد و آفريقاى جنوبى نيروهاى خود را تا آگوست ۱۹۸۸ به‌طور متناوب در آنگولا مستقر ساخت.


به‌رغم تفاوت‌هاى بارز دولت‌هاى آمريکا، آفريقاى جنوبى و آنگولا در اقدامات اتخاذ شده از سوى آنها، وضعيت سه حامى گروه‌هاى اصلى درگيرى در فرداى توافق اوزاکا روشنتر شده بود. در دايره سياستگذارى آمريکا، ديدگاه سنتى که قائل به اين بود که دولت آنگولا بايستى تضعيف شود تا نيروهاى کوبائى از آنجا خارج شوند، به اين ديدگاه تغيير يافت که نيازهاى امنيتى مشروع آنگولا بهتر توسط قطعنامه‌هاى ناميبيا فراهم مى‌شد. مذاکرات طولانى آمريکا، آنگولا و آفريقاى جنوبى به جهت عدم توافق به روى مفاهيم و اجراء آنها، بى‌نتيجه مى‌ماند مانند: خروج کوبائى‌ها خروج آفريقاى جنوبى از آنگولا و مسئله استقلال ناميبيا.


از نيمه دههٔ ۱۹۸۰، روابط آنگولا با آمريکا به جهت سياست اين کشور در رابطه با يونيتا، وخيم مى‌شود. در جولاى ۱۹۸۵ کنگره آمريکا لايحهٔ منع حمايت نظامى از يونيتا را که از سال ۱۹۷۶ جارى بود، لغو مى‌کند. در سپتامبر ۱۹۸۵، يک هيئت از آفريقاى جنوبى براى جذب کمک به يونيتا، از آمريکا ديدن مى‌کند که در ۱۹۸۶ به ديدار رهبر يونيتا دکتر جوناس ساويمبى (Jones Savimbi) از آمريکا مى‌انجامد. با وى در سطح رئيس دولت، رفتار مى‌شود. همچنين ملاقات‌‌هائى با رئيس‌جمهور وقت آمريکا رونالدريگان و اعضاء ديگر دولت که حمايت خود را از يونيتا اعلام داشته بودند، انجام مى‌شود. کنگرهٔ آمريکا به‌دنبال آن، مى‌پذيرد تا تسليحات مورد نياز يونيتا تأمين شود و يونيتا در نيمهٔ دوم همين سال ورود به آنگولا را آغاز مى‌کند. در آوريل رئيس‌جمهور، آنگولا، دوسانتوس به دبيرکل سازمان ملل از حمايت‌هاى آمريکا از يونيتا، شکايت مى‌کند، و از سازمان ملل مى‌خواهد که به نقش آمريکا به‌عنوان ميانجى و واسطهٔ مذاکرات ناميبيا، خاتمه دهد. در آگوست، در هر صورت آنگولا به آمريکا نزديک مى‌شود. دولت ريگان علاقه‌اى به اين تمايلات نشان نمى‌دهد، و در اکتبر، کنگره آمريکا لايحهٔ تحريم خريد نفت آنگولا را تصويب مى‌کند.