تعاريف
براساس گزارش برانت لند (Brundtland) توسعه پايدار عبارت است از توسعه‌اى که نيازهاى کنونى جهان را تأمين مى‌کند، بدون آنکه توانائى نسل‌هاى آينده را براى برآوردن نيازهاى خود به مخاطره افکند. پس توسعه پايدار رابطه متقابل انسان‌ها و طبيعت در سراسر جهان است.
کميسيون جهانى محيط‌زيست و توسعه (World Commission on Environment and Development (WCED) نيز آن را اينگونه تعريف مى‌کند: توسعه پايدار فرآيندى است که نحوه استفاده از منابع، هدايت سرمايه‌گذارى‌ها، سمت‌گيرى تکنولوژى و توسعه آن را با نيازهاى حال و آينده سازگار مى‌سازد لذا توسعه پايدار عبارت از دگرگونى اساسى در کيفيت زندگى (Quality of life)، تفکر، توليد و مصرف مى‌باشد.
مفهوم
از توسعه پايدار تعاريف و توصيف‌هاى گوناگونى صورت گرفته است. بنابراين توسعه پايدار مفهومى شکل يافته نيست، بلکه بيشتر، فرآيند دگرگونى رابطه سيستم‌هاى اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى را بيان مى‌کند.
پايدارى در عمل معادله‌اى است بين ضرورت‌هاى زيست‌محيطى و نيازهاى توسعه. مفهوم جديد توسعه پايدار کلى‌نگر است و همه ابعاد اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى و ديگر نيازهاى بشرى را در برمى‌گيرد. به اعتبارى مهم‌ترين جاذبه توسعه پايدار در جامع‌نگرى آن است. توسعه پايدار برآوردنده نيازها و آرمان‌هاى انسان، نه فقط در کشور و يک منطقه، بلکه تمامى مردم را در سراسر جهان در حال و آينده در برمى‌گيرد.
در اين مفهوم، انسان در مرکز توجه قرار گرفته است و همه پديده‌هاى جهانى در چارچوب قوام و دوام حيات شر، در حال و آينده به همراهى و هماهنگى دعوت مى‌شوند. بر اين مبنا، توسعه پايدار مفهوم گسترده‌اى مى‌يابد که همه جوانب زندگى انسان‌ها را در برمى‌گيرد و در فرآيند آن سياست‌ها در زمينه اقتصاد، بازرگانى، تکنولوژى، منابع طبيعى، آموزش، بهداشت، صنعت، سياست، امنيت، فرهنگ، اخلاق و نظاير آنها به گونه‌اى طراحى مى‌شوند که توسعه اقتصادى، اجتماعى، زيست‌محيطى را تداوم بخشد.
ولفگانگ زاکس گفته است از اين پس توسعه بدون پايدارى و پايدارى بدون توسعه مفهومى نخواهد داشت.
- براساس اعلاميه ريو (Rio):
۱. در توسعه پايدار، انسان مرکز توجه است و انسان‌ها، هماهنگ با طبيعت، سزاوار حياتى توأم با سلامت و سازندگى هستند.
۲. توسعه حقى است که بايد به‌صورت مساوى، نسل‌هاى کنونى و آينده را زير پوشش قرار دهد.
۳. حفاظت از محيط‌زيست بخشى جدا نشدنى از توسعه است و نمى‌تواند به‌صورت جداگانه مورد بررسى قرار گيرد.
۴. کشورها در يک حرکت جمعى، بايد از سلامت و يکپارچگى نظام طبيعى کره زمين حراست کنند.
۵. با توجه به سهم متفاوت کشورها در آلودگى محيط‌زيست، آنها مسئوليت مشترک ولى متفاوتى در اين زمينه دارند.
مؤلفه‌هاى توسعه پايدار
از اجلاس ريو به بعد، به‌ويژه بر توسعه پايدار به‌عنوان اساسى‌ترين، حياتى‌ترين و محورى‌ترين مناظره در قرن بيست و يکم تأکيد بسيار مى‌شود. در مسير تبيين اين موضوع برخى از مؤلفه‌هاى توسعه پايدار عبارت است از:
- انسان
- کودکان و نوجوانان
- زنان
- محيط‌زيست
- فرهنگ
- آموزش
- امنيت
- مشارکت
عاملان توسعه پايدار
عاملان توسعه پايدار عبارت است از:
- دولت‌ها
- سازمان‌هاى بين‌المللى
- سازمان‌هاى غيردولتى (NGO)(Non Governmental Organization)