دستگاه عصب پیرامونی (peripheral) شامل عصب‌هائی است که مغز و نخاع شوکی را به سایر اندام‌های بدن ارتباط می‌دهند، دستگاه پیرامونی خود به دو دستگاه تنی (somatic) و خودمختار (automatic) تقسیم می‌شود.
دستگاه تنی
عصب‌های حسی دستگاه تنی اطلاعات مربوط به تحریکات محیطی را که از پوست، عضلات و مفصل‌ها دریافت شده به دستگاه عصبی مرکزی انتقال می‌دهند و درنتیجه، درد یا فشار یا تغییرات دمائی را احساس می‌کنیم. اعصاب حرکتی دستگاه تنی، تکانه‌ها را از دستگاه عصبی مرکزی به ماهیچه‌های بدن می‌رسانند و فعالیت آنها را برمی‌انگیزند. همهٔ ماهیچه‌هائی که در حرکات ارادی و یا تطابق‌های غیرارادی از لحاظ موقعیت و تعادل بدن به‌کار می‌بریم، همگی در کنترل این اعصاب هستند.
دستگاه خودمختار
عصب‌های دستگاه خودمختار به اندام‌های داخلی (احشاء) می‌روند یا از آنها برمی‌گردند و فرآیندهائی نظیر تنفس، ضربان قلب و گوارش را تنظیم می‌کنند.
غالب رشته‌های عصبی ارتباط‌دهندهٔ بخش‌های گوناگون بدن به مغز، در نخاع شوکی (spinal cord) جمع می‌شوند که در حفاظ استخوانی ستون مهره‌ها قرار دارد. نخاع شوکی بسیار فشرده است طوری‌که قطر آن به کلفتی انگشت کوچک دست هم نمی‌رسد. بعضی از ساده‌ترین بازتاب‌های محرک - پاسخی در سطح نخاع شوکی صورت می‌گیرد، مثلاً بازتاب زانوئی. این بازتاب به‌صورت بازشدن پا در پاسخ به ضربه‌ای است که به زردپی کشکک زانو وارد شود. پزشکان این آزمایش را برای ارزیابی کارآئی بازتاب‌های نخاعی به‌کار می‌برند. کنش طبیعی این بازتاب، باز شدن پا و حفظ حالت ایستاده در شرایطی است که زانو براثر نیروی جاذبه خم می‌شود. وقتی به زردپی زانو ضربه زده شود ماهیچهٔ متصل به آن، وضع کشیده پیدا می‌کند و از یاخته‌های حسی ماهیچه، علامتی از راه یاخته‌های حسی به نخاع می‌رود. در آنجا یاخته‌های حسی با یاخته‌های حرکتی مستقیماً سیناپس می‌کنند، و در نتیجه، تکانه‌هائی به‌همان ماهیچه برمی‌گردند که، آن را منقبض می‌کنند و پا به‌حالت کشیده در می‌آید. هرچند این پاسخ می‌توان فقط در نخاع و بدون کمک مغز حاصل شود. درعین حال ممکن است پیام‌های مراکز عصبی بالاتر در آن دخالت کند. هرگاه پیش از وارد شدن ضربه به زانو، دست‌ها در هم چنگ بشوند حرکت بازشدن پا، قوی‌تر صورت می‌گیرد. اگر درست پیش از واردآمدن ضربه به زانو، شخص آگاهانه بخواهد ضربه را بازداری کند نیز، موفق می‌شود. مکانیسم اصلی بازتاب در نخاع است اما مراکز بالاتر مغز می‌توانند آن را تعدیل کنند.