مرحلهٔ تغيير و تحول بدنى و روانى است که دختر ناگهان خود را در حالت قاعدگى و پسر خود را در حالت احتلام مى‌يابد.
بروز اين حالت براى افرادى که زمينهٔ آن را ندارند، موجب نوعى حالت بهت‌زدگي، تعجب، شرم و کم‌رويى و زمانى هم احساس گناه و تصميم‌گيرى‌هاى خطرآفرين است. براى برخى ديگر امرى عادى و توأم با احساس نشاط از اين امر است که مرد يا زنى کامل شده‌اند و اين مواضع به نحوهٔ تربيت، آداب و فرهنگ خانواده و جامعه بستگى دارد.
ويژگى‌هاى مرحله بلوغ نوجوان
دوره‌اى پر از تب و تاب و توأم با اضطراب است. امر بلوغ در دختران و پسران يکباره بوجود نمى‌آيد و يکباره هم تثبيت نمى‌شود. دخترى که براى اول بار حائض مى‌شود، ممکن است دورهٔ حيض او يکى دو روز طول بکشد، در ماه بعد اتفاقى نيفتد، و ماه پس از آن دوره‌اش ۳ تا ۴ روز باشد و ... براى اينکه اين دوره بصورت يک سيکل ۲۸ روزه در آيد ( که ۸ روز آن در حالت حيض و ۲۰ روز آن در پاکى است ) ۴ تا ۶ ماه و گاهى تا ۲ سال طول مى‌کشد.
در پسران اين بروز و ظهور وصفى ثابت ندارد. در شرايط عادي، در هر ۱۲ تا ۱۴ روز ممکن است بروز کند. دورى و نزديکى وقوع آن به عوامل متعددى بستگى دارد که از جمله عامل بيمارى يا سلامت، وضع اضطراب و عصبيت، ديدن‌ها، شنيدن‌ها، رؤياها و تخيلات و ... است.
آموزش‌هاى مربوط به مرحله بلوغ
چه بسيارند آموزش‌هاى شرعي، اخلاقي، اجتماعي، و حتى شيوه‌هاى خودکنترلى که در اين مرحله از عمر بايد به نوجوان داده شوند. برخى از آنها عبارتند از:
- آموزش‌هايى در جنبهٔ نظافت و رعايت بهداشت، مثل دوش آب ولرم گرفتن و ...
- آموزش‌هاى اخلاقى در جنبهٔ پاسدارى از شرافت خود، نشست و برخاست‌ها و ...
- آموزش دينى از غسل، نماز، روزه، حرام و غير حرام و ...
- آموزش‌ها در عرصهٔ معاشرت‌ها و آمد و شدها، لمس‌ها و اختلاط ها و ...
- آموزش‌هاى سياسى و انضباطي، در عرصهٔ عضويت‌ها، مشارکت‌ها و ....
- آموزش مواضع فرهنگي، درعرصهٔ آداب، رسوم، هنر، فلسفهٔ حيات، تشکيل خانواده و ...
مواضع والدين در قبال نوجوان در مرحله بلوغ
- موضع پذيرش، انس و صفا، خيرخواهي، همدلى و همراهى و همکارى در حل مشکل است.
- موضع هدايت و کمک به او در انطباق با شرايط زندگى است.
- اصل کجدار و مريز را از ياد نمى‌بريم و در آنگاه که او خشمگين است، حتى از صحنهٔ درگيرى کناره‌گيرى مى‌کنيم و در آنگاه که او آرام شد به تذکر و موعظهٔ وى مى‌پردازيم.
- موضع ما، موضع رعايت است و نگهباني، مراقبت است و کنترل غيرمستقيم.
- موضع تعديل است از طريق غذاها، تذکرها و نزديک کردن او به خود.
- والدين فرزندان خود را وزير خود بگيرند و بکوشند تا حدود امکان او را با خود همراه کنند. به عبارت ديگر نوعى کارآموزى زندگى در اين مرحله بايد وجود داشته باشد.
- در اين مرحله روابط خاص، درگيرى‌ها، بحث‌ها و جدال‌هاى والدين بايد به دور از چشم و گوش فرزندان باشد.