بخشى از وظايف و مسؤوليت‌هاى والدين بايد متوجٌه ايجاد عادات مناسب براى زندگى کودک باشد. و بهتر هم همين است که طفل در خردسالى به پاره‌اى از رفتارها عادت کند تا درسال‌هاى بعد کمتر دچار مشکل باشد.
خواب و استراحت
در اين زمينه نکات بسيارى وجود دارند که در تربيت صحيح بايد مورد عنايت قرارگيرند. مثلاً:
- برنامه زندگى او را طورى تنظيم کنيد که او هميشه يک ساعت زودتر از شما بخوابد. اين امر هم بخاطر نياز بيشتر کودک به خواب است و هم فرصتى براى زن و شوهر در رسيدگى به مسائل خاص خود و خانواده.
- عادت‌شان دهيد که تا خسته نشده‌اند وارد بستر نشوند. زمانى وارد بستر شوند که مطمئن شويد چند دقيقه بعد به خواب مى‌روند.
- عادت‌شان دهيد که به پشت بخوابند.
- به آنها آموزش دهيد که در حين خواب دست‌ها و سر از زير لحاف بيرون باشد. اين امر نوعى مصون‌سازى از وسوسه‌هاست.
- لباس خواب‌شان فراخ باشد، و حتى با شلوار راست و بلند بخوابند نه با شلوار کوتاه، اگرچه اين امر در مواردى ( چون شب‌ادراري) در تعويض و شستشوى لباس براى مادران دشوارى‌آفرين است.
- اگر در نيمه‌هاى شب در حين سرکشي، آنان را درحال خواب به روى شکم ديديد، آرام و با روى باز آنها را به پشت بخوابانيد.
- سعى کنيد طفل قبل از خواب داراى آرامش روان باشد و اضطراب و وسوسه‌اى ( مثلاً از تنبيه، يا گناه) فکر او را به خود مشغول نکرده باشد.
- در نيمه‌هاى شب، لااقل پس از چهارساعت از خواب کودک، اگر بيدار شديد او را براى دفع و تخليه بيدار کنيد و پس از ادرار مجدداً بخوابد.
- عادت‌شان دهيد که شب‌ها در رختخواب نغلطند، و يا صبح‌ها پس از بيدارى در رختخواب نمانند، زود از آن بيرون آيند و به کار و فعاليت و بازى خود بپردازند. و البته در فصل زمستان اين امر محتاج به داشتن هوائى معتدل در اطاق است.
دفع و تخليه
حبس ادرار و يا مدفوع در مواردى براى کودکان لذتبخش است. به همين خاطر مراقبت‌هايى در اين زمينه نيز لازم است که اهمٌ آنها بدين قرارند:
- آنها را عادت دهيد که در هر ۳-۴ ساعت براى دفع ادرار به دستشوئى بروند و خودتان هم مراقب آنها باشيد.
- براى تخليه معده در اين سنين تا سه‌بار در هر شبانه‌روز توصيه مى‌شود.
- مراقب باشيد در دستشوئى براى دفع زياد نمانند. زودتر به تخليه خود پرداخته و بيرون آيند.
- پس از دفع آنها را بشوئيد و عادت شستن به نحوى صحيح را به آنان بياموزيد.
- اگر فرزندتان به مهدکودک مى‌رود پرستار مهد بايد اجازه دفع را به فرزندان بدهد، بويژه که نياز به دفع (به علت اضطراب در برخى از کودکان ) شديدتر است.
- آنها را عادت دهيد که قبل از خواب شب يا روز حتماً به دستشوئى بروند و خود را تخليه کنند. اين عادت قبل از صرف غذا نيز لازم است.
- آنها را عادت دهيد سرگرمى و اشتغال به بازى مانع دفع و تخليه‌شان نباشد و يا لذٌت ماندن دربستر، مخصوصاً در هواى سرد آنان را ازاين امر باز ندارد. ( در زمستان‌ها محل دفع و تخليه کودک نبايد در جايى باشد که بسيار سرد است و نگرانى ناشى از تحمل سرما او را از اين امر باز دارد.
ايجاد حساسيت به بدن
اين موضوع در خط و انديشه تربيت صحيح است که در عين محرميت افراد نسبت بهم، از وقاحت و گستاخي، از بى‌شرمى و بى‌حيائى بايد خوددارى کرد. با اينکه زن و شوهر نسبت به هم محرميت کامل و همه‌جانبه دارند، اسلام آنان را از برهنگى کامل در برابر ديدگان هم پرهيز داده و خواسته است که در حين روابط، حائلى فيمابين‌شان باشد.
کودکان را از همان خردسالى و لااقل از سه‌سالگى بايد عادت دهيم که خود را بپوشانند و دستگاه تناسلى خود را از ديد ديگران، حتى پدر و مادر مستور دارند. هرگز اجازه ندهيم که طفلى چهارساله با بدن برهنه در برابر جمع آشکار باشد. حتى پدر يا مادرى که فرزند خود را به حمام مى‌برند بايد شلوارى کوتاه، و يا لنگى براو بپوشاند.
لمس و دستکارى بدن
ضرورى است به کودک تفهيم شود که درست نيست که او بدن خود را دستکارى کند، و يا ديگران حق ندارند به بدن او دست بزنند. اين وضع بايد بتدريج و آرام و بدون هيچگونه تهديدى صورت گيرد.
معاشرت‌ها، لمس‌ها در حين‌بازي، بويژه در محيط مختلط بايد زيرنظر باشد و تذکرات بايد بصورت صميمانه به کودک داده شود. در همه موارد، تا پايان سنين خردسالى اصل واداشتن کودک به يک کار، يا دور داشتن او از آن امر بايد به مسألهٔ حبٌ يا عدم حبٌ پدر و مادر وصل شود.
مراقبت‌هاى ديگر
مراقبت‌هاى ديگرى که در امر تربيت کودکان در اين عرصه بايد مطرح و موردنظر باشند بسيارند، که ازجمله عبارتنداز:
- در نظر داشتن روابط معاشرتى او با ديگر کودکان، مخصوصاً در مهدکودک. ممکن است شما در محيط خانه‌تان مراقبت‌هاى لازم را داشته باشيد، ولى ديگران مراقبت را نداشته و کودکى از معاشران فرزند شما اداى رفتارى را درآورد که براى او بدآموز باشدو. از اين مسأله غافل نباشيد.
- دور داشتن کودکان از ديدن‌ها و شنيدن‌ها مباحثى که زمينه‌ساز بيدارى‌هاى نابهنگام است خود يک اصل اساسى در تربيت است.
- پرهيز دادن دوستان و همسايگان خود از بوسيدن گونهٔ فرزندان مميٌز شما و يا دستکارى‌هاى ناصواب به بدن آنها را از ياد نبريد.
- خوددارى از مطايبه‌ها و مزاح‌هاى ممنوع در حضور کودکان، بويژه بچه‌هائى که باهوش‌ترند و چشم و وشى باز به سوى شما دارند.
- دور داشتن فرزند از تماشاى برخى از صحنه‌ها در فيلم‌ها و برنامه‌هائى که براى بزرگتران تهيه شده و در آن مباحث بيدارکننده نابهنگامى براى کودکان وجود دارد.
و در عين حال، با همه کوشش‌ها و مراقبت‌ها مددخواهى از خدا را براى به ثمر رساندن نسل از ياد نبريد.