شيو‌ه‌هاى شناخت ذهنى (قضاوت و نظر ارزياب در نتيجهٔ سنجش مؤثر است) نيز اطلاعات مفيد و ضرورى بسيارى را دربارهٔ دانش‌آموزان در دسترس مشاور مدرسه قرار مى‌دهند و مشاور با استفادهٔ به موقع از اين شيوه‌ها، بايد اطلاعات حاصله را با نتايج آزمون‌هاى عينى تلفيق کند. مشاهده، مصاحبه، پرسش‌نامه، مقياس درجه‌بندي، شرح حال‌نويسي، و گروه سنجى از جمله روش‌هاى شناخت ذهنى محسوب مى‌شوند.