«آگاهی‌ های میوه‌ دار!»

امتحانات برای سنجش میزان درستی خوانده‌ها و نوشته‌هاست و سپس زمينه‌يابی برای پیشروی در گرفتن نمره‌ها، امتیازها، داده‌ها، درجات‌ و نشانه‌هاست! با این نگاه به انگیزه و فلسفه آزمایش‌ها، جایی برای اشکال‌تراشی برخی منتقدان دینی که می‌گویند مگر خداوند عالِم به گذشته، حال و آینده هستی و آفریده‌های خود نیست و مگر او خالق همه چیزها و از جمله آفرینش انسان نیست و مگر او به دارایی و توانایی‌های انسان آشنا نیست، وجود ندارد: «وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ... إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ/ سوره نحل: آیه ۷۷». پس چرا انسان را می‌آزماید و او را به دردسر تلاش برای نمره و امتیازستانی می‌اندازد؟ آنچه را می‌خواهد به انسان بدهد، می‌تواند بدون تحمل سختی امتحانات بدهد! و ...
‏‎پاسخ به این نقدها و انتقادات فلسفی- كلامی- تاریخی بس فراوان و به درازی عمر طرح همین شبهه‌ها و پرسش‌هاست! اما آنچه را که در این سیاهه، فرصت پردازش دارم، پاسخی است کوتاه! آری!همه علم و علوم در نزد خداوند از ازل تا به ابد آفرینش مستور است، اما خداوند بر اساس نظامی که برای عالم هستی طراحی کرده است، بخشی از آگاهی‌های خود را به‌طور تدریجی به انسان منتقل کرده و می‌کند، مثلاً درباره خلقت ما گفته است: «وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ/ سوره نحل: آیه ۷۸»
‏‎شما جنین‌های جاهلی بوديد که هیچ چیز نمی‌دانستید و خداوند ابزارهای آگاهی را در شما ایجاد کرد تا یاد بگیرید و بفهمید و ... . وَ اللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ.../ سوره (نحل: آیه ۷۱)، خداوند در پی کسب اين آگاهی‌ها و رفتارهاي درست ناشی از آن، برخی از شما را -با امتحان- بر دیگری برتری می‌دهد! پس ابزارهای فهم و یادگیری برای شناخت نعمت‌های الهی و به‌کارگیری درست آنهاست و طبعاً کسانی که چنین بهره‌ای از داشته‌های علمی خود نمی‌گیرند و یا نعمت‌ها و داده‌های الهی را وارونه می‌فهمند، می‌گيرند و انکار می‌کنند، جزء مردودین امتحانات او قرار می‌گیرند: «یَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ يُنْكِرُونَها وَ أَكْثَرُهُمُ الْكافِرُونَ/ سوره نحل: آیه ۸۳»
‏‎و در جایی گفته است اين دانستنی‌ها، برای بهبود زیست شماست: «عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ/ سوره علق: آیه ۵» و وقتی انسان به بلوغ فراگیری و علمی می‌رسد، به او دانسته‌های کلاس بالاتر را می‌آموزد: «وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها/ سوره بقره: آیه ۳۱». به میزان شایستگی‌های كسب‌شده و ظرفیت‌های فراهم‌شده در آدمی، او را تعلیم می‌دهد و اين همان عدالت موعودی است كه خداوند در آفرينش و اداره نظام هستی منظور نظر داشته و مخلوقات خود را به فهم وعمل به آن راهنمايی و ترغيب كرده است.
‏‎کمال و رشد مادی و معنوی انسان در پرتو بهره‌مندی درست او از داده‌ها، آگاهی‌ستانی و ابزارهای علمی درون آدمی است و کسانی که فاقد چنین بهره‌ای بشوند، خود را در معرض رجس و بیهودگی و بطالت و مردودی درامتحان قرار داده‌اند: «وَ يَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ/ سوره یونس: آیه ۱۰۰». از این رو باید پیروزی و شکست فردی و جمعی خود و همگان‌مان را، مرهون ظرفیت‌یابی و رشد آنها دانست و خداوند را از اتهام عامليت تقصيرداشتن در بدبختی‌ها، فقرها، ستم‌ها، ویرانی‌ها، زلزله‌ها و سیل‌های طبيعي، اجتماعی و سياسی در سرنوشت انسان‌ها و جوامع بشری، مبرا دانست.