عصر پسا کرونا و مرزهای جابجا شده اجتماعی

انسان امروز بیشتر از گذشته در انزوای خود خواسته خویش فرو رفته است زیرا در کنار انزوای ناشی از ویروس کرونا، تاثیرات اجتماعی زندگی مدرن نیز باعث شده تا خانواده ها از حالت گسترده به حالت هسته ای تغییر شکل پیدا کنند و انسان  را تنها تر از گذشته سازند. انسان تنهای امروزی، اسیر چرخ های بی رحم مدرنیته است که سرعت آن هر روز به‌صورت شتابان در حال افزایش است. کشف و توسعه تکنولوژی های جدید همچون ارتباطات تصویری و رسانه ای و افزایش مشغله های انسان باعث شده است که نیاز به حضور فیزیکی و صمیمیت های دوستانه کمرنگ تر از گذشته باشد.

این مسئله در حالی ابعاد پر رنگ تری به خود گرفته است که ویروس کرونا با تهدید زندگی اجتماعی انسان، گام های موثرتری در انزوای انسان ها برمی‌دارد. انسان ها مجبور هستند برای حفظ سلامت و زندگی خود به فاصله گذاری اجتماعی روی بیاورند. ‌این تاکید و استمرار بر فاصله‌گذاری موجب می شود که در بلندمدت انسانها نسبت به یکدیگر احساس خاصی نداشته باشند و این بی احساسی باعث سلب مسئولیت های اجتماعی می شود. در جامعه ای که مسئولیت اجتماعی افراد نسبت به دیگران کمرنگ می‌شود بستر وقوع جرایم اجتماعی بعنوان یک معضل و مساله، بسیار پررنگ می شود. وقوع مسائل اجتماعی به طور مشخص، سد محکمی میان هم افزایی و مشارکت اجتماعی با توسعه سیاسی اقتصادی و فرهنگی جامعه است که به عقیده متخصصان در بلند مدت پیامدهای این مسئله به رانده شدن هویت های مشروعیت بخش و شکل‌گیری افراط‌گرایی و خشونت بالای طبقاتی در قالب گفتمان هویت مقاومت است که نوعی عقب گرد و فرد گرایی غیر توسعه یافته و ابتدایی را شکل می‌دهد.

شکل گیری گفتمان های مقاومت ضربه بزرگی به سرمایه های اجتماعی جامعه است که ماحصل قرن های زندگی اجتماعی بشر در کنار همدیگر است. کمرنگ شدن سرمایه های اجتماعی نهایتا به کاهش مسئولیت های اجتماعی و ضعف جامعه مدنی منجر خواهد شد. درست است که ما در عصر پس از کرونا شاهد شکل گیری های شکل های جدیدی از ارتباطات اجتماعی هستیم ولی به طور حتم این مدل ارتباطی منجر به گفتگو بعنوان کلید شکل گیری سرمایه اجتماعی نمی شود و به استحکام سرمایه‌هایی همچون اعتماد، مشارکت، همکاری و رعایت حقوق یکدیگر خلل وارد خواهد ساخت، مساله ای که استواری تاروپود جامعه، را تضعیف می کند. در چنین فضایی باید منتظر شکل گیری موج های تازه ای از خشونت اجتماعی، بی هویتی و بی مسئولیتی باشیم که در کنار کاهش آستانه تاب آوری و صبر جامعه و وقوع ورشکستگی های اقتصادی باید منتظر عواقب جبران ناپذیری برای جامعه باشیم.


لذا برای پیشگیری و کنترل سطح تاثیرات ویروس کرونا بسیار ضروری است که:
در گام اول: تضعیف کننده های اقتصادی که به انفصال اجتماعی کمک می‌کنند شناسایی شده و سیاستگذاری مناسب صورت پذیرد. در حال حاضر شغل های زیادی بواسطه وقوع کرونا از بین رفته و یا حیات آن با مشکل مواجه شده است. در اینجا دولت و نهاد های عمومی موظفند تا بخشی از منابع خود را برای احیا و بازسازی مشاغل آسیب دیده و خلق فرصت های جدید شغلی اختصاص دهند.
در گام دوم: فرصت های جدید تعامل، تعاون و همیاری برای تقویت سرمایه های اجتماعی از طریق شبکه سازی های نوین صورت گیرد. ما در کشور نهاد های زیادی داریم که موظف به ایجاد بستر  تعاونی و تقویت اصل تعاون برای ایجاد همکاری های بین فردی و گروهی هستند. این ضرورت وجود دارد که این نهاد ها با استفاده از پتانسیل های فرهنگی کشور  بستر تحقق این اقدامات رافراهم کنند.
در گام سوم: رسانه های عمومی و خصوصی و نخبگان اجتماعی باید به ارائه و بسط محتواهایی بپردازند که تقویت کننده رفتارها مشارکت پذیرانه و در مجموع تقویت سرمایه های اجتماعی است. زمانی که سرمایه های اجتماعی در معرض تخریب عوامل بیرونی قرار می گیرد رسانه ها می‌توانند نقش زیادی در بازسازی و تقویت آن ها ایفا کنند که البته این امر نیازمند کار حرفه ای، تخصصی و دغدغه مند است.
کشور ما تا به امروز همواره در پس بالا و پایین شدن صفحات روزگار، هر آنچه که مانع فروپاشی آن شده است وجود سرمایه های اجتماعی عظیمی بوده است که قرن ها تار و پود جامعه ایرانی را گره زده و بهم چفت کرده بود و این گره ها به سادگی و آسانی قابل باز شدن نیست ولی باید به فکر ترمیم و تقویت آن بود. إن شالله که نه تاثیرات ویروس کرونا و نه تبلیغات رسانه های بیگانه که تمام تلاششان بر نابودی انسجام جامعه ایرانی است در پرتو انوار رحمت بخش الهی به جایی نخواهد رسید.

حمیدرضا نیکومنش ـ خبرآنلاین