آتش‌افروز

شیوه‌ای آتش‌افروزی است که در جنوب شرقی آسیا و جزایر آن و در قاره استرالیا، هند و سابقاً در اروپا معمول بود. تکهٔ چوب پهنی که روی زمین قرار می‌گیرد اره نامیده می‌شود. معمولاً …

شیوه‌ای آتش‌افروزی است که در جنوب شرقی آسیا و جزایر آن و در قاره استرالیا، هند و سابقاً در اروپا معمول بود. تکهٔ چوب پهنی که روی زمین قرار می‌گیرد اره نامیده می‌شود. معمولاً شکاف یا سوراخی در آتشدان وجود دارد که آتش‌افروز در این شکاف حرکت اره‌ای می‌کند خاک چوب که خیلی داغ شده، روی آتش‌زنه می‌افتد و آن‌را بر می‌آفروزد و آتش‌افروز با احتیاط آن را فوت می‌کند و شعله به وجود می‌آورد. در عین حال تکه‌های کوچک سوختنی را روی آن می‌گذارد تا آتش خوبی به دست آورد. خیش آتش‌افروزی یک قطعه چوب سخت است که در حول شیاری از چوب نرم رانده می‌شود.
مته آتش‌افروز تقریباً در همه قسمت‌های جهان به کار برده شده و باید به خاطر آورد که چگونه آدمیان نخستین آموخت که با چرخاندن یک چوبدست و بعد با ساختن متهٔ کمانی شیئی را سوراخ کند. همچنین دریافتند که می‌توان با بکار بردن هر دو مته چوبی و کمانی آتش پدید آورد.
با به کار بردن چوبدست بدون نوک مته قادر بود که کمانش را در داخل حفره‌ای روی آتشدان به جلو عقب ببرد و خاک اره‌ای به وجود آورد که در اثر داغ شدن آتش را شعله‌ور کند.
غیر عادی‌ترین طریقهٔ تولید آتش به کار بردن پیستون آتش‌افروزی است این طریقه در جزایر اندونزی، برنئو و فیلی‌پین کشف گردید.
پیستون آتش‌افروز، یک لولهٔ کوتاه از جنس نی، چوب یا فلز که یک طرف آن بسته است دارای پیستونی از چوب یا شاخ است. انتهای پیستون که داخل تنه یا استوانه قرار می‌گیرد حفره‌ای روی آن وجود دارد که آتش‌افروز مقداری کمی آتش‌زنه در آن پیستون را داخل استوانه می‌کنند. آتش‌افروز آن را د پیستون فرو می‌کند و به انتهای بستهٔ استوانه‌ میراند. به اندازهٔ کافی حرارت تولید می‌شود که آتش‌زنه را روشن کند. بعد آتش‌زنه را روی موادی قابل اشتعال گذراده فوت می‌کند تا آتش فراهم شود.
چون آدمی آتش را کشف و از آن استفاده کرد بر آن شد که بهترین سوخت را بیابد و فهمید که چوب سوخت مناسبی است.
اگر درخت در دسترس نبود از علف و چنان‌چه استخوان فراوانی در دسترس بود به عنوان سوخت از آنها استفاده می‌کرد علاوه بر این از فضولات جانوران در بسیاری از نقاط جهان از جمله در هند و ایران حتی تا این روزگار کنونی برای سوخت استفاده می‌کنند.
چنین به نظر می‌رسد که آدمیان نخست از آتش‌ در جاهای روباز استفاده می‌کردند چون به غارها پناه جستند برای جلوگیری از آتش‌سوزی آتشدان‌های ساده‌ای از سنگ و گل می‌ساختند و در وسط پناهگاه قرار می‌داد.
رفته رفته آدمیان نخستین دریافتند که چوب نیم‌سوخته یا زغال چوب تقریباً بدون دود می‌سوزد. سینی‌های گلین و بعدها سینی‌های فلزی ساختند که محل زندگی خود را با آنچه امروز به نام منقل معروف است گرم کنند. چون دودکش در خانه‌ها نبود دود از سوراخی که در سقف ایجاد شده بود بیرون می‌رفت دیری نگذشت که دریافتند که اگر شعله سوخت مقداری از آتشدان بالاتر برود جریان هوای اضافی ایجاد شده و بدین ترتیب آتش بهتر می‌سوزد. از این‌ رو کنده سه پایه یا بخاری پنجره‌دار می‌نامیم گذارد، برای مراقبت، آتش به همزن را اختراع کرد و آن‌گاه برای بلند کردن کنده‌ها انبر را ساخت. دم آهنگری قسمتی از وسائل مراقبت و افروختن آتش شد ولی پیش از آن‌که این وسیله اختراع شود بشر برای جان دادن به آتش خود روی زمین زانو میزد و به آن می‌دمید.
از آتش برای گرم کردن خود و ترسانیدن جانوران در شب و روشنائی آن و بعدها برای پختن غذا و ذوب فلزات استفاده کرد.