پوست بدن

پوست بزرگترین ارگان بدن ما و محافظی برای ماهیچه ها ، استخوانها ، اعصاب ، رگ ها و همه اعضای داخلی بدن به شمار می آید.

وجود پوست برای ادامه زندگی انسان حیاتی است. پوست مانعی برای ورود مواد مضر و میکروارگانیسم ها به بدن می باشد و از بافتها در برابر صدمه و آسیب محافظت می نماید. اگر پوست بدن یک انسان بالغ با حدود ۶۸ کیلوگرم وزن را ، باز کرده و پهن نماییم ، ۱۷۰۰ متر مربع را در بر می گیرد و حدود ۴ کیلوگرم وزن دارد. پوست پلکها نازکترین و پوست پاشنه های پا ضخیم ترین قسمتهای پوست را تشکیل می دهند. مو ، شکل خاصی از پوست است و بجز کف دست و پا ، روی لب ها و روی پلک چشم ، در همه جای بدن می روید. رشد موها در تابستان بیش از زمستان و در روز بیش از شب است.
پوست سطح مایعات طبیعی بدن مثل آب و خون را کنترل کرده و دمای بدن را با تعریق تنظیم و بدن را در مقابل اشعه مضر خورشید حفظ می کند. سلولهای عصبی پوست باعث می شوند که ما سرما و گرما و غیره را حس نماییم. هر سانتیمتر مربع پوست از هزاران سلول و صدها غده مولد عرق ، چربی ، پایانه عصبی و رگ خونی تشکیل شده است. پوست از سه لایه تشکیل شده است: اپیدرم ، درم و لایه زیرین.
« اپیدرم » اولین لایه پوست است که جنس آن سفت و در بعضی نقاط بدن خشک است و قطر آن در برخی از قسمت ها به اندازه یک ورق کاغذ است. اپیدرم چهار لایه سلول را شامل می شود که بطور مداوم می میرند و مجدداً بازسازی می شوند. سه نوع سلول ویژه در این چهار لایه یافت می شوند که عبارتند از:
۱- « ملانوسیت » که ملانین ( رنگدانه ای که رنگ پوست را ایجاد می کند ) تولید می کند. تعداد ملانوسیت در بدن انسانها تقریباً یکسان است اما پوست افرادی که رنگ تیره دارند از ملانوسیت بیشتری برخوردار است. نور آفتاب موجب افزایش تعداد ملانوسیت و در نتیجه سوختگی پوست یا پیدایش کک و مک می شود.
۲- « گراتینوسیت » که کراتین ( نوعی پروتئین که از اجزای اصلی تشکیل دهنده مو و ناخن می باشد ) تولید می کند.
۳- سلولهای « لانگرهانس » که بدن را در برابر عفونت و بیماری محافظت می کنند.
اپیدرم ها هر ۲۸ روز یکبار تعویض می شوند و به همین خاطر است که زخم ها و بریدگی ها به سرعت التیام می یابند.
« درم » لایه بعدی پوست است که زیر اپیدرم قرار دارد. درم از رگهای خونی ، پایانه های عصبی و بافتهای رابط تشکیل شده است. وظیفه درم ارسال مواد غذایی به اپیدرم است. سلول های خاصی در درم وجود دارند که باعث می شوند هنگام خم و راست شدن بدن ، پوست جمع و یا باز نشود. این سلولها « کلاژن » و « الاستین » نام دارند و به بدن امکان حرکت می بخشند. کلاژن سفت و مقاوم است و الاستین نرم و قابل انعطاف می باشد. درم همچنین حاوی غدد چربی است که چربی موجود در پوست و مو را ترشح می کنند و این غدد بیشتر در صورت ، پشت ، شانه و سینه قرار دارند و زمانی که انسان به بلوغ می رسد ، هورمون ها غدد چربی را تحریک کرده تا چربی بیشتری ترشح کنند. در پاره ای از مواقع به علت تجمع چربی و سلولهای مرده ، منافذ پوست بسته شده و پوست دچار بیماری به نام «آکنه» می شود. به مرور که سن انسان بیشتر می شود مقدار ترشح چربی کمتر می شود و در نتیجه پوست به طرف خشکی می رود.
و اما آخرین لایه پوست که شامل بافت رابط ، غده های تولید کننده عرق ، رگ های خونی و سلول های ذخیره کننده چربی می باشد ، لایه زیرین نامیده می شود. این لایه بدن ما را در مقابل ضربه و یا صدمات دیگر محافظت می کند و گرمای بدن ما را نیز حفظ می نماید.
پزشکان هر گونه التهاب و تحریکات پوستی از قبیل ورم ، قرمزی و خارش پوست را « درماتیت » می نامند. از انواع درماتیت می توان « اگزما » را نام برد که از شایع ترین بیماری های پوستی است که با ظهور جوشهای خارش دار بر روی صورت ، بازو ، شکم و ساق پا و به طور معمول در نوزادی و گاهی هم در اوایل کودکی و در مواردی هم در نتیجه بیماری های آلرژیکی مانند آسم به وجود می آید.
گاهی اوقات بر اثر تماس پوست با مواد محرک مانند سم گیاه ، مواد شیمیایی موجود در شوینده ها ، لوازم آرایش و بعضی از انواع عطرها ، درماتیت تماسی به وجود می آید. از دیگر درماتیت های شایع بین کودکان و نوجوانان ، جوشهای چربی است که در اثر فعالیت بیش از حد غدد چربی ، بر روی پوست سر و صورت و سینه ظاهر می شود.
گاهی اوقات پوست به عفونت ناشی از باکتری دچار می شود. در این مواقع جوشهای قهوه ای رنگ و سفتی روی صورت و نزدیک دهان و بینی بوجود می آیند. گاهی اوقات باکتری ها از خراش و زخمی که روی پوست بدن است ، وارد شده و باعث قرمزی پوست و یا داغی آن می شوند. از قارچ ها هم نباید غافل شد. محیط های گرم و مرطوب مانند پوشک بچه محل های مناسبی برای رشد و تکثیر قارچ می باشند. هنگام بلوغ نیز پای نوجوانان محل مناسبی برای رشد قارچ بخصوص در تابستان است. در بعضی موارد نیز تماس کف پای بدون جوراب و یا زانوها و یا آرنج دست ها با فرش ماشینی باعث تحریکات پوستی شدید می شود که در اینگونه موارد بهترین راه استفاده از دمپایی مناسب برای راه رفتن روی فرش و یا زیر اندازی مناسب برای دراز کشیدن بر روی فرش و احیاناً تماشای تلویزیون ، می باشد.
نوعی دیگر از قارچ باعث بوجود آمدن زخم هایی بر روی پوست سر می شود. این بیماری پوستی مسری است و بیشتر در بین دانش آموزان رایج است. نوعی دیگر از قارچ به ریزش مو در ناحیه خاصی از سر منجر می شود. خانم ها توجه کنند که این بیماری بر اثر سفت بافتن موها و فشار زیاد بر روی ریشه مو نیز به وجود می آید. ریزش مو به علت عفونت های قارچی هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می شود.
عفونت های انگلی نیز جزو بیماری های شایع پوستی هستند که به ایجاد جوشهای خارش دار منتهی می شوند. بعضی از ویروس ها مانند آبله مرغان نیز منجر به ایجاد جوشهایی در سطح پوست می شوند. قرار گرفتن بیش از حد در مقابل نور خورشید نیز گاهی موجب ایجاد سرطان پوست می شود که با افزایش سن به سرعت پیشرفت می کند.
به هر حال پوست بدن ما به دلایل گوناگونی دچار خراش و بریدگی می شود و اگر این بریدگی ها عمیق باشند به درمان جدی و طولانی نیاز دارند.