سید محمود حسابی

استاد دكتر سیدمحمود حسابی در سال ۱۲۸۱ هـ. ش) از پدر و مادر تفرشی، در تهران زاده شد. پس از سپری كردن چهار سال از دوران كودكی در تهران، به همراه خانواده (پدر، مادر و برادر) عازم شامات …

استاد دكتر سیدمحمود حسابی در سال ۱۲۸۱ هـ. ش) از پدر و مادر تفرشی، در تهران زاده شد. پس از سپری كردن چهار سال از دوران كودكی در تهران، به همراه خانواده (پدر، مادر و برادر) عازم شامات شدند. در هفت سالگی، تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و مرارت های دور از وطن در مدرسه كشیش های فرانسوی آغاز كرد و همزمان توسط مادر فداكار، متدین و فاضله خود (خانم گوهرشاد حسابی) تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی قرار گرفت. استاد، قرآن كریم را حفظ و به آن اعتقادی ژرف داشت. دیوان حافظ را نیز از بر داشته و به بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشآت قائم مقام، اشراف كامل داشت.
شروع تحصیلات متوسطه ایشان، مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو پس از دو سال تحصیل در منزل، برای ادامه تحصیل به كالج آمریكایی بیروت رفت و در سن ۱۷ سالگی لیسانس ادبیات، در ۱۹ سالگی لیسانس بیولوژی و پس از آن مدرك مهندسی راه و ساختمان را اخذ كرد. در آن زمان، با نقشه كشی و راهسازی به امرار معاش خانواده كمك می كرد. استاد همچنین در رشته های پزشكی، ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات آكادمیك پرداخت. شركت راهسازی فرانسوی كه ایشان در آن مشغول به كار بود، به پاس قدردانی از زحماتش، استاد را برای ادامه تحصیل به كشور فرانسه اعزام كرد و بدین ترتیب در سال ۱۹۲۴ به مدرسه عالی برق پاریس وارد و در سال ۱۹۲۵ فارغ التحصیل شد. همزمان با تحصیل در رشته معدن، در راه آهن برقی فرانسه مشغول به كار شد و پس از پایان تحصیل در این رشته، كار خود را در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت كسار آغاز كرد. سپس به دلیل وجود روحیه علمی، به تحصیل و تحقیق در دانشگاه سوربن، در رشته فیزیك پرداخت و در سال ۱۹۲۶ در سن ۲۵ سالگی دانشنامه دكترای فیزیك خود را با ارائه رساله ای تحت عنوان كحساسیت سلول های فتوالكتریك با درجه عالی از بزرگ ترین دانشمند روز جهان، پروفسور فابری دریافت كرد. استاد با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی كلاسیك غرب بخوبی آشنا بود و در نواختن نی، ویولن و پیانو تبحر داشت. فعالیت در سه نسل كاری و آموزش شش نسل استاد و دانشجو، از خدمات ارزنده پروفسور حسابی به شمار می رود و در همین راستا ایشان در سال ۱۳۵۰ به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران شناخته شدند. استاد به چهار زبان زنده دنیا؛ فرانسه، انگلیسی، آلمانی و عربی مسلط بودند و به زبان های سانسكریت، لاتین، یونانی، پهلوی، لاتین، یونانی، اوستایی، تركی، ایتالیایی و روسی اشراف داشتند و زبان های باستانی را در تحقیقات خود بخصوص در امر واژه گزینی فارسی در برابر لغات بیگانه به كار می بردند. پروفسور حسابی، به ایران، فرهنگ و ادب، اعتقادات سنتی و مذهبی این سرزمین عشق می ورزید و گذشته از سفر به كشورهای مختلف جهان، به سراسر ایران سفر كرده بود و از سفرهای پربار داخلی و خارجی خویش، یادداشت ها و سفرنامه های بسیاری به جای نهاد.
در زمینه تحقیق علمی، ۲۵ مقاله، رساله و كتاب از ایشان به چاپ رسیده است. كتئوری بی نهایت بودن ذرات استاد، در میان دانشمندان و فیزیكدانان شناخته شده است. نشان كاوفیسیه دولالژیون دونور و همچنین نشان ككوماندور دولالژیون دونور بزرگ ترین نشان های كشور فرانسه به همین مناسبت به ایشان اهدا شده است. استاد، تنها دانشجوی ایرانی اینشتین بوده و در طول زندگی، با دانشمندان تراز اول جهان نظیر شرودینگر، بورن، فرمی، دیراك، بوهر و... و با فلاسفه و ادبایی همچون، آندره ژید، برتراند راسل و... تبادل نظر داشت. ایشان در سال ۱۹۹۰ از سوی جامعه جهانی به عنوان كمرد اول علمی جهان برگزیده شد و در كنگره ۶۰ سال فیزیك ایران كه در سال ۱۳۶۶ برگزار شد به عنوان پدر علم فیزیك و مهندسی نوین ایران ملقب شد. پروفسور حسابی در ۱۲ شهریور ۱۳۶۱ در بیمارستان دانشگاه ژنو، به هنگام معالجه قلبی بدرود حیات گفت. مقبره استاد، بنا به خواسته ایشان در زادگاه خانوادگی، در شهر دانشگاهی تفرش قرار دارد.