تعیین نوع قتل

در یکی دیگر از موضوعات سلسله نشست های قوه قضائیه، این بار انواع قتل را بررسی می نماییم.

در یکی دیگر از موضوعات سلسله نشست های قوه قضائیه، این بار انواع قتل را بررسی می نماییم.

جنایات به ۳ دسته عمد، شبه عمد و خطای محض تقسیم می شوند.
قتل عمد جنایتی است که مرتکب هم قصد و اراده انجام آن را دارد و هم ابزار مورد استفاده و عمل ارتکابی نوعا کشنده است.

قتل غیر عمد جنایتی است که مرتکب یکی از ارکان قتل عمد را مرتکب نشده. به این معنا که قصد انجام قتل را داشته اما عمل ارتکابی کشنده نبوده. مثل زدن یک سیلی یا ترساندنی که موجب مرگ شود. و یا قصد انجام قتل را نداشته اما عمل او کشنده بوده؛ مانند تیراندازی با تفنگ به طرف دیگری. لکن خطای محض بدین معناست که مرتکب نه قصد انجام قتل را داشته و نه عمل ارتکابی او مرگبار بوده؛ مثل اینکه کسی در خواب یا بیهوشی موجب مرگ فردی شود.

حال اگر در موردی فردی قصد کشتن آقای الف را داشته اما اشتباها آقای ب را مورد حمله قرار دهد بنا بر ماده ۲۹۴ قانون مجازات اسلامی جدید قتل عمد محسوب می شود، هر چند فرد مورد نظر او به قتل نرسیده باشد؛ زیرا به هرحال موجب کشتن انسانی شده است. البته لازم به ذکر است که هنوز میان حقوقدانان و فقها بر سر این موضوع اختلافاتی وجود دارد. عده ای این نوع قتل را غیرعمد یا خطای محض می دانند زیرا معتقدند فرد قصد و انجام عمل را داشته اما به هدف نهایی خود نرسیده و شخصی که برای او قصد نموده هنوز زنده است.

هم چنین اگر شخصی با آقای الف درگیر شود و جسمی را به سر او اصابت دهد و شخص دچار خونریزی شده و مرتکب در رساندن او به بیمارستان تعلل نماید، اگر ضربه نوعا کشنده باشد و علت مرگ دانسته شود، بازهم از مصادیق قتل عمد خواهد بود و تعلل در مراجعه، از علل تعدد جرم بوده و موجب تشدید مجازات متهم می گردد.

حال فرض کنید شخصی در درگیری با عموی پیر خود، او را هل داده و در اثر اصابت سر او به زمین و کهولت سن فوت می نماید. در اینجا مطابق با حکم قانون هرگاه مرتکب قصد قتل نداشته و عملی که انجام داده نسبت به عموم کشنده نبوده اما به دلیل وضعیت خاص فرد مقابل (که دراینجا عبارت است از پیری، ضعف و بیماری) عمل او موجب جنایت گردد، این نوع قتل،عمد محسوب می‌شود که این از نوآوری‌های قانون مجازات جدید است و در قانون سابق قتل غیرعمد محسوب می‌گردید.

در پرونده ای مشابه، دو نفر با یکدیگر درگیری لفظی پیدا کرده و در این جریان یکی از آن دو به دلیل بیماری قلبی سکته کرده و فوت می نماید و اولیای دم به عنوان ارتکاب قتل غیرعمد اعلام شکایت نموده اند. در این فرض اگر این درگیری لفظی بنا به نظر پزشکان موجب مرگ متوفی شده و مرتکب از بیماری او آگاهی قبلی داشته باشد، قتل عمد بوده، ولی اگر اطلاعی نداشته است قتل شبه عمد محسوب می گردد. البته نکته‌ای که در هردو فرض اخیر ذکر آن ضروری به نظر می‌رسد آنکه باید آگاهی مرتکب به کشنده بودن این عمل بر سالمند یا بیمار، اثبات گردد و در غیر این صورت عمل ارتکابی عمد نخواهد بود.

در نهایت چنانچه شخصی با محکومیت به جرم قتل قصاص شود، اما پس از مدتی مشخص شود که فرد قصاص شده بی‌‌گناه بوده است و دیگری مرتکب جنایت شده بوده، ابتدا باید بررسی نمود که حکم محکومیت آن شخص بی‌گناه بر چه مبنایی صادر شده است؛ یعنی مبتنی بر اقرار او بوده است و یا شهادت شهود؟! اگر بنا بر اقرار خودش بوده باشد، کسی را نمی‌توان مسئول خون‌بهای او دانست اما اگر براساس شهادت دیگران بوده و شهود به سبب دچارشدن به شبهات یا سوگند کذب از شهادت خود عدول نمایند، دیه‌ی شخص قصاص شده برعهده همه‌ی آنهاست، زیرا به عمد موجب قتل انسانی بی‌گناه شده‌اند، اما این اشتباه در تشخیص متهم منافاتی با قصاص مرتکب اصلی جنایت ندارد و وی با درخواست اولیای دم قصاص خواهد شد.
نویسنده: سحر سیدتفرشیها ـ روزنامه آفرینش