اِبْنِ اَبی الْمَعالی، تاجالدّین محمود خُواری، یا خواری1، از بزرگترین لغتشناسان نیشابور (یاقوت، 19/135: زنده در 580ق/ 1184م) به قول سیوطی (2/283)، از خاندانی کهن که بسیاری ازافراد آن در قضا و حکومت دست داشتند. وی را گاه «ابن الخواری» خواندهاند و «خواری»، منسوب به شهر خوار بین ری و سمنان، در متون عربی خواری2 ضبط شده است. ضبط «حواری» در معجمالا´دباء (4/50) ظاهراً نادرست است. از زندگی او تنها این را میدانیم که در نیشابور زیست، شعر و نثر نیکو داشت و نزد میدانی (د 518ق/ 1124م) ادب آموخت. تنها کتابی که از او میشناسیم، در باب لغت است: کتاب ضالَّهٔ الا´دیب فی الجمع بین الصّحاح و التّهذیب، یا ضالَّهٔ الا´دیب من الصّحاح و التّهذیب که در واقع مجموعهٔ انتقادهای او بر صحاح جوهری است (یاقوت، 6/161، 19/135؛ سیوطی، 2/283). یاقوت (4/50) برخی از اطلاعات خود دربارهٔ احمد بن علی بیهقی معروف به بوجعفرک (د 544ق/1149م) را از مقدمهٔ همین کتاب استخراج کرده است؛ امّا عطّار، در مقدمهٔ مفصّلی که بر صحاح نوشته (ص 163، 198-199)، ظاهراً در اثر قرائت نادرست متن یاقوت، آنچه را ابن ابی المعالی دربارهٔ بیهقی گفته، سخن این دربارهٔ آن دیگری پنداشته و ناچار به نتایج نادرستی رسیده است. عطار گوید: کهنترین مختصری که بر صحاح نوشته شد، کتاب ینابیع اللغهٔ، از آنِ ابن ابی المعالی است، و نیز گوید کتاب دیگری به نام المحیط بلغات القرآن داشته است، و کتاب صحاح را حفظ کرده بود؛ اما این موارد همه به بیهقی مربوط است نه، ابن ابی المعالی.