اِبْنِ اَبی کُدَیّه، ابوعبدالله محمد بن عتیق بن محمد بن ابی نصر بن ابی کدیّه تمیمی قَیْرَوانی (د 512ق/1118م)، متکلم اشعری، اصولی و مُقری. وی در حدود 420ق/1029م در قیروان تولد یافت (ابن جزری، 2/195)، مقدمات علوم را در زادگاهش فرا گرفت و سپس به اندلس، مصر، شام و عراق سفر کرد. در قیروان نزد ابوعبدالله بن حسین بن حاتم اَزْدی اصول و کلام خواند و در اندلس یا مصر از ابن عبدالبّرحدیث شنید (ابنجوزی، 75؛ کتبی، 3/429؛ صفدی، 4/79). ابوالعباس بن نفیس، ابو عبدالله قضاعی و حافظ محمود بن فضل اصفهانی از جمله مشایخ حدیث و قرائات او در مصر بودهاند (ذهبی، تذکرهٔ الحفاظ، 4/1205؛ ابن جزری، همانجا). در راه سفر به عراق مدتی را در شهرهای شام گذراند و در دمشق به تحصیل و نیز تدریس کلام پرداخت. ابوالفتح نصرالله بن محمد مِصّیصی عالم و مدرس معروف خطّهٔ شام از شاگردان درس کلام او در شهر صور بود (سبکی، 7/321؛ نُعَیّمی، 1/227). پس از ورود به عراق در مدرسهٔ نظامیهٔ بغداد به وعظ و تدریس کلام و قرائات پرداخت که ظاهراً تا هنگام مرگ ادامه داشت (ابن جوزی، 75-76). ابوالکرم شهرزوری و ابن حسین بن عبدالحق یوسفی از جمله راویان و شاگردان درس او در عراق بودهاند (ذهبی، معرفهٔ القراء، 1/379). ابن ابی کُدیّه عالمی جامع، شاعر و متکلمی نامدار بود. آن طور که خود گفته است، از 443ق/1051م یعنی حدود 70 سال به بتدریس علم کلام اشتغال داشته است. وی حافظهای نیرومند داشت و کتاب سیبویه را از حفظ بود (همانجا؛ صفدی 4/79، 80). در مذهب اشعری تعصب شدید داشت و در این راه از حنبلی مذهبان آزار بسیار دید. ابیاتی که از او برجای مانده، در اثبات دعاوی اشاعره است (ابن جوزی، 75).