اِبْنِ حُمَیْده، ابوعبدالله (یاقوت، ادبا، 18/252؛ ابوعبیدالله) محمد بن علی (486-550ق/1093- 1155م)، نحوی، ادیب، لغوی حلّی. انتساب او به حلّه بیگمان به لحاظ سکنی، و نه تولد وی در آن شهر بوده است، زیرا این شهر را سیفالدوله صدقهٔ بن منصور بن دُبَیْس در 495ق یعنی 9 سال پس از تولد ابن حمیده بنا نهاد (همو، بلدان، 2/322-323). ابن حمیده در شهر خود نزد شیخی معروف به خُزیمه به فراگیری علوم گوناگون پرداخت و سپس در بغداد نزد ابن خشاب نحو آموخت و در این علم تبحر یافت (ابن قفطی، 3/185؛ ابن قاضی شهبه، 191). او شعر نیز میسرود و ابن قفطی (همانجا) شعر او را به نیکویی ستوده است، اما از تمام اشعار او بیش از 5 بیت به دست ما نرسیده است (یاقوت، ادبا، 18/252-253؛ صفدی، 4/154). آثار: 1. الادوات فی النحو، 2. الروضهٔ فی النحو، 3. شرح ابیات الجمل، تألیف ابوبکر بن سراج، 4. شرح التصریف، تألیف ابن جنی، 5. شرح اللمع، تألیف ابن جنی، 6. شرح المقامات، تألیف حریری. 7. الفرق بین الضاد و و الظاء (یاقوت، ادباء، 18/252؛ صفدی، 4/153-154؛ فیروزآبادی، 237- 238؛ سیوطی، 1/173)، 8. کتاب الطاء (حاجی خلیفه، 2/1435)، 9. کتاب الفَرْق (همو، 2/1446؛ بغدادی، 2/92). تا آنجا که روشن است، از این 9 کتاب منسوب به ابن حمیده که غالباً شرح آثار دیگران است، هیچ کدام به جای نمانده است.