اَبو حَفْصِ سُغْدی,از شعرای اواخر سده 3 واوایل سده 4ق که سرودن نخستین شعر پارسی و اختراع ساز شهرود را به او نسبت داده اند و در بعضی از کتابهای لغت از فرهنگی که به نام او بوده , لغاتی نقل شده است.شمس قیس رازی نخستین کسی است که از وی به نام ابوحفص حکیم ابن احوص سغدی یاد کرده و یک بیت از اشعار او را در کتاب خود اورده و گفته است که بعضی او را نخستین شاعر فارسی گو دانستند (ص201).این گفته شمس قیس را تذکره نویسان بعد از او تکرار کرده اند, اما میدانیم که پیش از این زمان ,در عهد طاهریان و صفاریان کسان دیگری چون محمدبن وصیف عباس مروزی حنظله باد غیسی و فیروزه مشرقی بودهاند که نمونه های اشعارشان در تذکره وکتابهای تاریخ مندرج است(نک:صفا 1/165_182).شمس قیس (همانجا) با استناد به قول ابونصر فارابی در کتاب الموسقی الکبیر(ص116), ابوحفص را موسیقی دان و مخترع شاهرود(شهرود)معرفی کرده است .در نسخه های کتاب الموسیقی الکبیر نام مخترع این ساز به صورت های خلیص بن احوص و حلیم بن احوص امده است (همانجا ,نیز نک:حاشیه) که ظاهراً هر دو صورت تصحیف و تحریف حکیم بن احوص است .خوارزمی (ص226)و ابوالعباس لوکری(قریب31) به تبع وی از این شخص به همین نام یاد می کند .با این احوال به خوبی روشن نیست که این شخص همان ابوحفض سغدی شاعر بوده باشد.فارابی نیز به شاعر بودن او اشاره ای ندارد .فارابی گوید که وی پس از تکمیل ساز«شاهرود»درق/918م ان را به شهرهای دیگر برند و اواز ان در همه جا موافق طبع مردم ان روزگار قرار گرفت(ص116_117). بر این اساس اگر بپذیریم مخترع ساز شهرود همان ابو حفض سغدی شاعر باشد زمان حیات ان همان است که در اول مقاله امده است. در سده 11ق/17م بدخی از فرهنگ نویسان معروف مانند جمال الدین انجو (ص5,939)سروری (ص760,536,511,376,68,49)تتوی(ص711,681,504)در تآلیف اثار خود از لغت نامه ای منسوب به ابوحفص استفاده کرده و از ان با نامهای«فرهنگ ابو حفض»«رساله ابوحفص»و«نسخه ابوحفض»یاد کرده اند از آنجا که شواهدی این مولفان از لغت نامه ابوحفض برای واژه ها نقل کرده اند, از اشعار شاعران سده 4و5ق,چون ناصر خسرو و عنصری است ,باید این ابو حفیض را شخص دیگری وزمان اورابعد از سده 5 ق دانست (نک:نفیسی,43_44).مآخذ:تتوی,عبدالرشیدبن عبدالغفور,فرهنگ رشیدی, به کوشش محمد عباسی, تهران,1337ش, جمال الدین انجو,حسین بن حسن, فرهنگ جهانگیری, به کوشش عفیف رحیمی, 1351ش, خوارزمی, محمد ابراهیم, مفاتتیح العلوم,ترجمه حسین خدیوجم, تهران1362ش, سروری, محمد قاسم , مجمع الفرس, به کوشش محمد دبیر سیاقی, تهران 1337ش, شمس قیس رازی,محمد العجم فی معاییر اشعار العجم, به کوشش محمد قزوینی, تهران 1337شصفا ذبیح الله تاریخ ادبیات ایران تهران 1363شفارابی ابونصر الموسیقی الکبیر به کوشش غطاس عبدالملک خشبه قاهره,1967م,قریب, عبدالعظیم,«فیلسوف ادیب ابوالعباس لوکری»آموزش وپرورش تهران1319ش س 10شم 8,9نفیسی سعید,«ابوحفص نخستین شاعر»,پیام نو تهران1331ش.علی میر انصاری(بته کن)</p>