اَبوالحَجّاجِ نِیْشابوری،یوسف بن احمد،ریاضیدان ایرانی.بروکلمان نام پدر وی را یک جا سلیمان(GAL,S,II/296)و جای دیگر احمد(همان،II/1025)آورده است که دومی درستتر مینماید(نکـ:GAS,V/313؛زوتر،199؛ورهووه،54؛قربانی73).از زندگی وی هیچ آگاهی در دست نیست.ورهووه احتمال داده که وی در سدهٔ 4ق/10م میزیسته است(همانجا).آثار:از ابوالحجاج نیشابوری فقط یک اثر به زبان عربی به نام بلوغ الطِلاب الی الحقائق فی علم الحساب باقی مانده که سزگین در نام کتاب به جای طلاب(=مطالبه و بازجست)،طُلّاب آورده است(نکـ:GAS،همانجا؛قس:زوتر،ورهووه،قربانی،GAL,S،همانجاها).نسخهٔ موجود این کتاب در 843ق/1439م کتابت شده و مشتمل بر 3 مقاله در علم حساب است:الف ـ«فی ما یحتاج الیه المتعلمون من الحساب الهتدی من الضرب و القسمهٔ و الجذر و غیر ذلک».در این مقاله نحوهٔ محاسبات مختلف از قبیل ضرب،تقسیم و جذر مورد بحث قرار گرفته است.ب ـ«فی ضرب الاعداد و قسمتها و ما یحتاج الیه اصحاب التخوت و موازین الاعمال المتقدمهٔ فی المقالهٔ الاولی».این مقاله دربارهٔ استفاده از«تخت و تراب»در محاسبات و نیز آزمون درستی محاسبات انجام شده،تهیه شده است(نکـ:قربانی،همانجا،حاشیهٔ2و3).ج ـ«فی غرائب]الحساب[الهندی طرائفه و مُلَح اعماله».این مقاله دربارهٔ شگفتیهای اعداد و بازی با آنها تنظیم شده است(همو،73ـ74).این نسخه در کتابخانهٔ دانشگاه لیدن به شمارهٔ780 نگاهداری میشود(ورهووه،همانجا).مآخذ:قربانی،ابوالقاسم،زندگینامهٔ ریاضیدانان دورهٔ اسلامی،تهران،1365ش؛نیز:GAL,S;GAS;Suter,Heinrich,Die Mathematiker und Astronomen der Araber und ihre werke,Leipzig,1900;voorhoeve.یونس کرامتی</p>