اَبوالْحَجّاجِ بَلَوی،یوسف بن محمد بن عبدالله بن غالب بلوی مالقی(529-رمضان 604ق/1135-آوریل 1208م)،فقیه مالکی،ادیب،متصوف و لغت‌شناسی اندلسی.وی به ابن‌شیخ نیز شهرت دارد(ابولحجاج،1/385،2/9؛منذری،2/147)و پسران او هم با این شهرت یاد شده‌اند(ابن ابار،2/598؛ابن‌زبیر،35).اصلی‌ترین منبع برای آگاهی از احوال او صلهٔ الصلهٔ ابن‌زبیر است که در کنار کتاب الف باء خود ابوال...
اَبوالحَجّاجِ نِیْشابوری،یوسف بن احمد،ریاضی‌دان ایرانی.بروکلمان نام پدر وی را یک جا سلیمان(GAL,S,II/296)و جای دیگر احمد(همان،II/1025)آورده است که دومی درست‌تر می‌نماید(نکـ:GAS,V/313؛زوتر،199؛ورهووه،54؛قربانی73).از زندگی وی هیچ آگاهی در دست نیست.ورهووه احتمال داده که وی در سدهٔ 4ق/10م می‌زیسته است(همانجا).آثار:از ابوالحجاج نیشابوری فقط یک اثر به زبان عربی به...
اَبوالْحَجَّاجْ یُوسُفْ بنِ اِسْماعِیل، نکـ:بنی‌نصر.</p>
اَبوالْحَجَّاجْ یُوسُفْ بن عَبْدُالرَّحْمَنْ، نکـ:مزی.</p>
ابوحذیفه،اسحاق بن بشر بن محمد بن عبدالله بن سالم بخاری(د 12 رجب 206ق/11دسامبر 821م)،راوی تاریخ و قصص.وی مولای بنی‌هاشم بود(خطیب،6/326)و به همین جهت هاشمی و قرشی نیز خوانده شده است.نسبت کاهلی که ابن حبان(1/135)و نجاشی(ص72)به او داده‌اند،ناشی از خلط وی با ابویعقوب اسحاق بن بشر بن مقاتل کاهلی است.(برای شرح حال ابویعقوب،نکـ:خطیب،6/328-329).به گفتهٔ خطیب(6/327)به...
َبوحُذَیْفه،،پسر عتبهٔ بن ربیعهٔ بن عبد شمس بن عبد مناف(د 12ق/633م)،از بزرگان صحابه و از سابقین در اسلام و مهاجرین به حبشه و مدینه که در بسیاری از غزوات و سرایا شرکت جست و در جنگ یمامه به شهادت رسید.ابن‌سعد او را به هنگام مرگ 53 یا 54 ساله(3/85)و ابن‌حجر 56ساله(4/43)دانسته است.در ضبط نام او اختلاف وجود دارد.ابن‌سعد نام او را«هُشیم»(3/84)و ابن‌هشام«مِهشم»(1/2...
َبوحُزابه،،ولید بن حنیفهٔ(یا ولید بن نَهیک:طبری،5/472)تمیمی،شاعر مدیحه‌سرای اموی،اطلاع ما از از زندگی او منحصر به الاغانی(ابوالفرج،22/259-268)است.وی از طایفهٔ بنی ربیعهٔ بن حنظله از تمیم(کلبی،226)و از بدویان ساکن بصره بود که گویا شغل مختصری در دیوان آن شهر داشت(ابوالفرج،22/260).نوشته‌اند که وی در زمان زیاد بن ابیه(45-53ق/665-672م)یا اندکی پس از آن،عبدالله بن...
َبوحَسّانِ زیادی،،حسن بن عثمان بن حمّاد(د242ق/856م)،مورخ و اخباری بغدادی،گفته‌اند که یکی از نیاکان او با کنیزی از آنِ زیاد بن ابیه ازدواج کرد و از این رو،به زیادی شهرت یافت(ابن‌عساکر،4/469،به نقل از ابن‌ابی‌طاهر).این نسبت در زمان خود وی،گاه موجب طعن و نکوهش بود و او ضمن انکار رابطهٔ نسبی خویش با زیاد،این شهرت را به جهت دیگری می‌دانست(طبری،8/642؛تنوخی،الفرج ب...
َبوالْحَسَنِ اَبیوَرْدی،،علی بن احمد،معروف به دانشمند(936-966ق/1530-1559م)،متکلم و فقیه امامی و آشنا به علوم ریاضی.در برخی منابع به او نسبت«قائنی»نیز داده شده است(مثلاً کرکی،175؛افندی،5/4350).هیچ یک از منابع معتبر به تاریخ تولد او تصریح نکرده‌اند،اما با توجه به نوشتهٔ قمی(1/404)که درگذشت او را در 966ق در 30سالگی دانسته است،می‌توان زمان تولد او را به دست آورد...
اَبوالْحَسَنات، نک: عبدالحی لکهنوی.</p>
اَبوالْحَسَنْ اِسْماعیلِِ بنِ صاعِد، نک: آل‌صاعد.</p>
اَبوالْحَسَنِ اَشْعَری، نک: اَشْعُری.</p>
اَبوالْحَسَنِ اصْفَهانی، نک: اصفهانی.زده شده</p>
اَبوالْحَسَنِ اَنْصاری، نک: ابن‌نقرات</p>
اَبوالْحَسَنِ اَهوازی، احمدبن‌حسین،ریاضی‌دان و منجم ایرانی سدهٔ 4 و 5 ق.از تاریخ ولادت،وفات و جزئیات زندگی وی اطلاعی در دست نیست.تنها با توجه به نام وی می‌توان احتمال داد که زادگاهش اهواز بوده باشد(قزوینی، 152-153).نام او در برخی نسخه‌های خطیِ شرح المقالهٔ العاشرهٔ لاقلیدس، اهوازی ضبط شده است و در نتیجه،یونگ و دخویه و آلوارت با استناد به فهرست فلوگل بر کش...
اَبوالْحَسَنِِ بَتّی،احمدبن علی(د شعبان 405/ ژانویه ـ فوریهٔ 1015)،ادیب،دبیر و شاعر عراقی.یاقوت(بلدان،488/1) موطن او را شهرک بُتّ،از توابع بغداد در نزدیکی راذان می‌داند(قمس:سمعانی،81/2).از زمان تولد او اطلاعی در دست نیست،اما از آنجا که وی شعری از قاضی ابونصر یوسف ازدی(د365ق/967م)روایت کرده(تنوخی،4/ 256)و محضر زیدبن ابی بلال(د 358ق/969م)را دریافته است(یاقوت،ا...
اَبوالْحَسَنِِ بُسْیَوی،،علی بن محمدبن علی،عالم اباضی عمان در سدهٔ 4ق/10م.نسبت وی که به صورت «بسیاوی و بُسیانی» نیز آمده،به بْسیا از توابع بُهلا(شهری در عمان)بازمی‌گردد(عبری، 3).در منابع به زمان ولادت و درگذشت او اشاره نشده است،اما می‌توان تولد او را در ربع دوم سدهٔ 4 و وفاتش را در ربع نخست سدهٔ 5ق تخمین زد.پدرش محمدبن علی خود اهل دانش بود محتمل است که ابوال...
اَبوالْحَسَنِ پوشَنْجی،علی‌بن احمدبن سهل(د348ق/959م)،عارف،زاهد و از جملهٔ جوانمردان خراسان.ابوالحسن چون از مردم پوشنگ هرات بود،به پوشنجی شهرت یافت.وی در جوانی زادگاه خود را ترک گفت و در نیشابور اقامت گزید(ابونعیم،10/379؛عطار،2/75؛ابن ملقّن،252؛انصاری،421).وی در هرات از ابوجعفر محمدبن عبدالرحمن شامی و حسین بن ادریس انصاری و دیگران استماع حدیث کرد(سبکی،3/344؛ا...
اَبوالْحَسَنِ ثالِث، نک:یحیی غفاری.</p>
اَبوالْحَسَنِ جُرْجانی،علی بن عبدالعزیز بن حسن بن علی بن اسماعیل(د 23 ذیحجهٔ 392ق/2 نوامبر 1002م)،ادیب،فقیه شافعی و متکلم معتزلی.تاریخ تولد او مشخص نیست،ولی بنا به نقل یاقوت از حاکم نیشابوری،در 337ق که همراه برادرش ابوبکر برای شنیدن حدیث به نیشابور رفته،در حدود سن بلوغ بوده است(13/15).بنابراین می‌توان تولد او را در حدود 322ق تخمین زد.در مورد تاریخ وفات وی نی...
َبوالْحَسَنْ خانِ اَرْدَلانن،حاج فخرالملک(د1306ش/1927م)، از امرا و وزرای عصر قاجار. وی پسر رضاقلی خان بود و مادرش، دختر عباس‌میرزا نایب‌السلطنه، طوبی خانم نام داشت. خسروخان پدر رضاقلی خان، داماد فتحعلی شاه و امان‌الله خان،جد او،هر دو از والیان کردستان بودند(مستوفی،2/421؛حبیب‌آبادی،4/1142؛بامداد،1/32).ابوالحسن خان در 1279ق/1862م در تهران زاده شد و چون از سوی...
اَبوالْحَسَنْ خانِ ایلْچیِ شیرازی،(1190-1262ق/1776-1846م)،سیاستمدار مشهور ایرانی و وزیر امور خارجهٔ دولت قاجار.زندگی پرماجرا و جنجال‌برانگیز ابوالحسن شیرازی،روایات و داوریهای گوناگون و متناقضی را پدید آورده است.پدر ابوالحسن،میرزا محمدعلی،از منشیان دربار نادرشاه افشار بود که نادر دستور قتل او را صادر کرد،اما خود به قتل رسید و میرزا از مرگ نجات یافت.میرزا محمد...
اَبوالْحُسُن خانِ بُهرامی،پسر عبدالوهاب خان تفرشی(23 ربیع‌الاول 1261-1332ق/1 آوریل 1845-1914م)، پزشک و جراح معاصر ایرانی و از پیشگامان ترویج طبّ نوین اروپایی در ایران. ابوالحسن خان در طرخوران تفرش زاده شد و همانجا رشد یافت. به تشویق پدر که در کهن‌سالی تنگدست و از نعمت بینایی محروم شده بود، علوم متداول زمان مانند ادبیات و هیأت و طب قدیم را در تفرش آموخت. در 1...
َبوالْحُسُن خانِ بِیگلَربِییگیِ مُحُلاّتی(د1206ق/1792م)، مشهور به سید کهُکی، پیشوای اسماعیلیان، فرمانروای کرمان در دوران زندیه و نیای آقاخانها. برخی از مورخان(وزیری، تاریخ، 332) نسب او را به ابومنصور نزار، خلیفهٔ فاطمی مصر و از آن طریق به اسماعیل، فرزند امام جعفر صادق(ع)، و برخی دیگر(بامداد، 1/37) به حسن صباح یا کیا بزرگ امید رسانده‌اند. پس از درگذشت سید حسن...
