'ناصر ایرانی 'در این اثر به گونهای گسترده, عناصر سازنده داستان و رمان را تشریح کرده طی آن مباحث کتاب را با شواهدی چند مشحون ساخته است .فصل نخست کتاب اول (ماهیت رمان) در این مجموعه, شرحی است از تمثیل 'آینه', 'درخت ' و 'مادر 'در حوزه ادبیات و ذکر عناصر هنری آن, نیز تبیین دو عنصر 'طبیعت ' و 'صناعت 'در آثار هنری .فصل دوم کتاب به تعریف داستان اختصاص یافته طی آن مباحثی چون 'نسبت داستان و تاریخ', 'وجه تمایز داستان از تاریخ 'و 'داستان, اندیشه, و ایدئولوژی 'مطرح میشود .مباحث فصلهای بعدی کتاب اول (ماهیت رمان) بدین قرار است' :قصه داستان '(نکاتی در باب رمانس باستان), 'تولد رمان '(زمینههای فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی تولد رمان, چند خصیصه اصلی رمان, و نخستین رمانها), 'رمان و واقعیت', 'رمان, اخلاق و دین 'و 'نقش ویژههای رمان .'کتاب دوم این مجموعه که 'صناعت رمان 'نام دارد متضمن این مباحث است' :خصیصههای ضروری رماننویس', 'موضوع رمان', 'فن روایت', 'زبان و سبک', 'سه ابزار عمده روایت', 'دیدگاه', 'طرح ' و 'شخصیت .'