دائره ٔ مقود. [ ءِ رَ / رِ ی ِ م ِق ْ وَ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) دائره ای بر جای قلاده بستن اسب . و هی الخامسهٔ من الدوائر التی تکون فی الخیل ،هی التی تکون فی موضع القلادهٔ. (صبح الاعشی ج 2 ص 29).

دائره ٔ مؤتلفه . [ ءِ رَ / رِ ی ِ م ُ ءْ ت َ ل ِ ف َ / ف ِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) یکی از دوائر عروضی . رجوع به دوائرعروضی و دائره ٔ عروضی و نیز رجوع به مؤتلفه شود.

دائره ٔ میل . [ ءِ رَ / رِ ی ِ م َ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) هی عظیمهٔ تمر بقطبی المعدل و بجزء ما من منطقهٔالبروج . او بکوکب من الکواکب . (کشاف اصطلاحات الفنون ). و نیز رجوع به دائره ٔ عظیمه شود.

دائره ٔ ناحر. [ ءِ رَ / رِ ی ِ ح ِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) دائره ای درون حلق تا حدود سینه ٔ اسب و هی التاسعهٔ من الدوائر التی تکون فی الخیل ، و هی دائرهٔفی باطن الحلق الی اسفل من ذلک . (صبح الاعشی ج 2ص 29).

دائره ٔ نافذهٔ. [ ءِ رَ / رِ ی ِ ف ِ ذَ ] (ترکیب اضافی ، اِمرکب ) دائره ٔ میان سینه یا بر سوی اسب . هی الثالثهٔ عشرهٔ من الدوائر التی تکون فی الخیل . و هی دائرهٔ ثانیهٔ تکون فی الزور (۱) بان تکون فیه دائرتان فی الشقین ، فی کل شق منهما دائرهٔ و تسمی النافذهٔ دائرهٔالحزام ایضاً. (صبح الاعشی ج 2 ص 29).

دائره ٔ نصف النهار. [ءِ رَ / رِ ی ِ ن ِ فُن ْ ن َ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب )دایره ای است سمت الرأس و القدم که از جنوب بشمال به هر دو قطب عالم گذرد و تنصیف دایره ٔ معدل النهار و منطقه البروج میکند. (غیاث ). صاحب کشاف اصطلاحات الفنون آرد: دائرهٔ نصف النهار، هی العظیمهٔ المارهٔ بقطبی الافق اعنی سمت الرأس و القدم . فقطباها نقطتا المشرق و المغرب سمیت بها لان حین وصول الشمس الیها هو منتصف زمان النهار حساً و تسمی بدائره...

دائره ٔ نطیح . [ ءِ رَ / رِ ی ِ ن َ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) دائره ٔ پیشانی اسب وآن مکروه است . (منتهی الارب ). و هی الدائرهٔ الثالثهٔ من الدوائر التی تکون فی الخیل . و هی دائرهٔ ثانیهٔ فی الجبههٔ، بان یکون فی الجبههٔ دائرتان . قال ابن قتیبهٔ:و العرب یکرهون هذه الدائرهٔ. (صبح الاعشی ج 2 ص 29).

دائره ٔ هقعه . [ ءِ رَ / رِ ی ِ هََع َ / ع ِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) دائره ٔ پیش سینه ٔ اسب یا جای پاشنه ٔ سوار و آن مکروه است . (از منتهی الارب ). وهی الحادیهٔ عشرهٔ من الدوائر التی تکون فی الخیل . و هی دائرهٔ تکون فی عرض الزور (۱) . قال ابن قتیبهٔ: العرب یکرهون دائره الهقعهٔ مع ذکره ان ابقی الخیل المهقوع . (صبح الاعشی ج 2 ص دائره ٔ هندی . [ ءِ رَ / رِ ی ِ هَِ ] (اِ مرکب ) صفحه ٔ شاخص . صفحه ای که در روی آن تعیین ساعت کنند.

دائره چی . [ ءِ رَ / رِ ] (ص مرکب ) آنکه دائره بنوازد. (آنندراج ). آنکه ساز مخصوص که نام دایره دارد بنوازش آرد. دورویه زن . دائره زن .

دائره کش . [ ءِ رَ / رِ ک َ / ک ِ ] (نف مرکب ) کشنده ٔ دایره . ترسیم کننده ٔ دائره . || (اِ مرکب ) پرگار. (آنندراج ). پرگال .

دائره گون . [ ءِ رَ / رِ ] (ص مرکب ) همانند دائره . بشکل دایره . گرد چون دایره :
تا چو جعد صنمان دائره گون باشدجیم
تا چو پشت شمنان پشت به خم باشد دال .

فرخی .

دائس . [ ءِ ] (ع اِ) خرمنگاه . || (ص ) مرد خرمن کوب . و قولهم اتتهم الخیل دوائس ؛ یعنی یکی بعد دیگری آمدند آنها را اسپان . (منتهی الارب ).

دائش . [ ءِ ] (اِ) از نامهای ترسایان . (آنندراج ).

دائص . [ ءِ ] (ع ص ) دزد. ج ، داصهٔ. (منتهی الارب ). || کسی که پیروی والیان و حکام کند و گرد چیزی بگردد. (منتهی الارب ).

دائق . [ ءِ ] (ع ص ) گول ، و منه : احمق دائق مائق ؛ یعنی سخت گول . || متاع دائق مائق ؛ متاع که قیمت ندارد جهت ارزانی یا ناروائی آن . (منتهی الارب ).

دائم . [ ءِ ] (ع ص ، ق ) همیشه آرامیده و ساکن ، و فی الحدیث نهی علیه السلام ان یبال فی الماء الدائم ؛ ای الساکن . ظل دائم ؛ سایه ٔ آرمیده . || همیشه . همواره . پیوسته . پاینده . باقی . هموار. هماره . همارا. هامواره . واصب . بی کران . متصل . یک بند. یک ریز. پایدار. ثابت . جاوید. دائماً. سرجح . (منتهی الارب ). مدام . مستمر :
روا نبود که با این فضل و دانش
بود شربم همی دائم زمنده .

فرالاوی .
من اینجا د...

دائم ذاتی . [ ءِ م ِ تی ی ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) اصطلاحی است در منطق و شرح آن اینکه اعتبار دوام از دو گونه کنند: اول آنکه عموم و خصوص میان ضرورت و دوام اعتبار نکنند، بل ملاحظت دوام تنها کنند. و به این اعتبار، یا محمول موضوع را دائم بود بدوام ذات موضوع ، یا بدوام صفت او، و اول یا دائم مطلق بود ازلا و ابداً، و آن آنجا بود که ذات موضوع دائم الوجود باشد مثالش : خدای تعالی عالم است همیشه یا نه چنین بود، یعنی ذات موضوع دائم الوجود ن...

دائم شدن . [ ءِ ش ُ دَ ] (مص مرکب ) جاوید گردیدن . وصوب . (دهار). رهن . (دهار). سجو. مقاتاهٔ. (منتهی الارب ). پیوسته شدن . بردوام شدن . همیشه شدن . || پیوسته رفتن . دائم جریان داشتن .

دائم کردن . [ ءِ ک َ دَ ] (مص مرکب ) تدمین . پیوسته کردن . همیشه کردن . بردوام کردن . مداوم کردن .

دائم لاضروری . [ ءِ م ِ ض َ ری ی ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) در اصطلاح منطق یکی از قضایای چهارده گانه ٔ مطلقه و موجهه ازصنف اول باعتبار ذات تنها. (اساس الاقتباس ص 152).

دائم و قائم . [ ءِ م ُ ءِ ] (ترکیب عطفی ، اِ مرکب ) همیشه و پایدار.

دائم التزاید. [ ءِ مُت ْ ت َی ُ ] (ع ص مرکب ) که پیوسته فزونی گیرد. روزافزون .

دائم الحیاهٔ. [ ءِ مُل ْ ح َ ] (ع اِ مرکب ) حی العالم (۱) . ایزون .

دائم الحیض . [ ءِ مُل ْ ح َ ] (ع ص مرکب ) پیوسته بی نماز (زن ).که همه وقت عادت ببیند. که عادت از وی منفک نشود.