خاتم جم . [ ت َ م ِ ج َ ] (اِخ ) مهر حضرت سلیمان است اگر چه جم پادشاه بوده است ولی هر جا خاتم جم استعمال شود مراد مهر حضرت سلیمان است . (از فرهنگ شعوری ج 1 ص 273) :
حلقه ای ار کم شود از زلف تو
خاتم جم خواه بتاوان آن .

خاقانی .
بی دم مردی خطاست در پی مردم شدن
بی کف جم احمقی است خاتم جم داشتن .

خاتم جمشید. [ ت َم ِ ج َ ] (اِخ ) خاتم جم . انگشتر سلیمان :
آخر ای خاتم جمشید همایون آثار
گر فتد عکس تو بر نقش نگینم چه شود.

حافظ.
رجوع به خاتم جم شود.

خاتم رسل . [ ت َ م ِ رُ س ُ ] (اِخ ) پایان دهنده ٔ پیمبران . ختم انبیاء. آخرین پیمبر. لقب حضرت محمدبن عبداﷲ (ص ) است . رجوع به محمد و به خاتم الانبیاء شود.

خاتم سلیمان . [ ت َ م ِ س ُ ل َ ] (اِخ )مهر حضرت سلیمان . خاتم جم . خاتم جمشید :
پیاله در کف من خاتم سلیمان است .

صائب .
رجوع به خاتم جم و خاتم جمشید شود.

خاتم سهیل نشان . [ ت َ م ِ س ُ هََ /هَِ ن ِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) کنایه از دهان محبوب و معشوق و شاهد و ساقی باشد. (برهان ) :
زان خاتم سهیل نشان بین که بر زمین
چشمم نگین نگین چو ثریا برافکند.

خاقانی .
مؤلف رشیدی خاتم سهیل نشان را بمعنی فوق گرفته و این بیت را بدین صورت شاهد آورده است :
زان خاتم سهیل نشان بس که بر زمین
چشمم نگین نگین چو ثریا...

خاتم طریقت . [ ت َ م ِ طَ ق َ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) زینت حلقه ٔ طریقتیان . خاتم سلسله ٔ درویشان :
چندین هزار رهرو دعوی عشق کردند
بر خاتم طریقت منصور چون نگین است .

عطار.
رجوع به خاتم شود.

خاتم گویا. [ ت َ م ِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) بمعنی خاتم سهیل نشان است که کنایه از دهان محبوب و معشوق و شاهد و ساقی باشد. (برهان ) :
چون آب پشت دست نماید نگین نگین
پس مهر جم بخاتم گویا برافکند.

خاقانی .
بخاتم سهیل نشان رجوع شود.

خاتم نبوت . [ ت َ م ِ ن ُ ب ُوْ وَ ] (اِخ ) مهر نبوت . اثری بود میان دو کتف حضرت رسول اکرم صلوات اﷲ علیه .

خاتم وحی . [ ت َ م ِ وَح ْی ْ ] (اِخ ) حضرت رسالت (ص ). (شرفنامه ٔ منیری ). رجوع به محمد شود.

خاتم الانبیاء. [ ت َ مُل ْ اَم ْ ] (اِخ ) خاتم انبیاء پیغامبر اسلام . محمد مصطفی (ص ) و رجوع به خاتم النبیین و محمدبن عبداﷲ شود.

خاتم الاوصیاء. [ ت َ مُل ْ اَ ] (اِخ ) لقب امام دوازدهم شیعیان است . رجوع به مهدی شود.

خاتم الاولیاء. [ ت َ مُل ْ اَ ] (ع اِ مرکب ) آنکه ولایت بدو ختم شده است . ولی بزرگی که پس از او کسی بدان درجه از ولایت نخواهد آمد. لقبی است که صوفیان بزرگان خود را دهند.

خاتم الاولیاء. [ ت ِ مُل ْ اَ ] (اِخ ) لقب امام دوازدهم شیعیان است . رجوع به مهدی شود.

خاتم الحکماء. [ ت َ مُل ْ ح ُ ک َ ] (اِخ ) لقب غیاث الدین منصور دشتکی شیرازی فیلسوف قرن دهم است . رجوع به غیاث الدین منصور شود.

خاتم المجتهدین . [ ت َ مُل ْ م ُ ت َ هَِ ] (ع اِ مرکب ) پایان دهنده ٔ مجتهدان ، آنکه اجتهاد بدوختم شده است . آنکه در فن اجتهاد به پایه ای رسیده است که دیگر همانند او نخواهد آمد. لقبی است که به مجتهدی بزرگ دهند توقیر و احترام او را. رجوع به مجتهد شود.

خاتم المجتهدین . [ ت َمُل ْ م ُ ت َ هَِ ] (اِخ ) ابن المتوج احمدبن عبداﷲ. از علمای امامیه ٔ قرن نهم هجری است و بسال 841 هَ . ق . درگذشت . رجوع به ابن متوج و ریحانهٔ الادب ج 1 شود.

خاتم المجتهدین . [ ت َ مُل ْ م ُ ت َ هَِ ] (اِخ ) حاج ملامهدی نراقی است . رجوع به نراقی شود.

خاتم الملک . [ ت َ مُل ْ م َ ل ِ ] (ع اِ مرکب ) (۱) گل مختوم . طین مختوم . طین شاموس . بدانجهت آن را خاتم الملک نامند که مهر پادشاه بر آن زنند. رجوع به طین شاموس و طین مختوم و دزی ج 1 ص 352 شود.

خاتم النبیین . [ ت َ مُن ْ ن َ ی ] (اِخ ) خاتم انبیا، مهر پیغامبران . (السامی فی الاسامی ). لقب رسول اکرم : ما کان مُحمدٌ ابا احد من رجالکم و لکن رسول اﷲ و خاتم النبیین و کان اﷲ بکل شی ٔ علیماً. (قرآن 40/33). و آخر ایشان در نبوت و اول در رتبت ... خاتم النبیین . (کلیله و دمنه ). رجوع به محمد... شود.

خاتم النحاهٔ. [ ت َ مُن ْ ن ُ ] (اِخ ) لقب احمدبن محمدبن علی نحوی معروف به ابن ملا یا ابن منلا. رجوع به ابن منلا شود.

خاتم بسته . [ ت َ ب َ ت َ / ت ِ ] (ن مف مرکب ) خاتم کاری شده . کنده کاری شده بر چیزی .
رجوع به خاتم بند وخاتم کاری شود.

خاتم بند. [ ت َ ب َ ] (نف مرکب ) آنکه بر استخوان فیل و شتر و جز آن گلها و تصویرات کنده بکند و این حرفه را خاتم بندی و خاتم بستن نیز گویند. (آنندراج ). آنکه از عاج و استخوان شتر و چوب و غیره گلها و نقوش بر بعضی چیزها کند. (غیاث اللغات ) :
صد نقش بر استخوانم افکنده ز داغ
گویا که لب لعل تو خاتم بند است .

مفید بلخی (از آنندراج ).
رجوع به خاتم کار و خاتم کاری شود.

خاتم بندی . [ ت َ ب َ ] (حامص مرکب ) عمل خاتم بند. خاتم کاری . رجوع به خاتم و خاتم کاری شود.

خاتم پرست . [ ت َ پ َ رَ ] (نف مرکب ) دوستدار انگشتری . آنکه محبت او بخاتم بحد پرستش شود :
چنان بود کان مرد خاتم پرست
بخاتم همی کرد بازی به دست .

نظامی .
رجوع به خاتم شود.

خاتم ساز. [ ت َ ] (نف مرکب ) آنکه پاره های استخوان را در چوب با نقش و نگار بنشاند. و رجوع به خاتم بند شود.