حشرات و جوندگان عوامل انتقال و سرايت بسيارى از بيمارى‌هاى انگلى و عفونى هستند. به‌عنوان مثال: پشه آنوفل عامل انتقال مالاريا، پشه خاکى عامل انتقال سالک، مگس ناقل بيمارى‌هاى روده‌اى و چشمي، شپش ناقل تيفوس و تب راجعه، کک ناقل تيفوس و طاعون، سوسک ناقل بيمارى‌هاى روده‌اي، وبا و تيفوئيد، کنه ناقل تب راجعه و Myte ناقل گال يا جرب است. جوندگان نيز ناقل بيمارى‌هائى چون طاعون و تيفوس هستند.
مبارزه با بندپايان
- روش‌هاى فيزيکى مثل خشک‌کردن باتلاق‌ها و آب‌هاى راکد، نصب تورى پنجره‌ها، مراقبت‌هاى بهداشتى از چاه‌هاى فاضلاب و تعمير ساختمان‌ها.
- روش‌هاى شيميائى مثل استفاده از حشره‌کش‌ها و مواد دورکننده حشره‌ها.
شيوه‌هاى دفع بندپايان
- دفع صحيح زباله‌ها.
- پوشاندن در چاه مستراح.
- تميزى محل نگهدارى دام و طيور و دفع فضولات حيوانات اهلى.
- استفاده از تورى براى درها و پنجره‌هاى اماکن.
از سموم ضد بندپايان در اماکن نسبتاً روبسته مى‌توان استفاده کرد. براى مقابله با شپش، تهويه اتاق‌ها، تعويض مرتب لباس‌ها، خيساندن پارچه و لباس در آب و جوشاندن آن، اتو کردن لباس‌هاى آلوده، تراشيدن موهاى آلوده و استفاده از ضدعفونى‌کننده‌ها و گندزداها الزامى است.
براى مقابله با کک که عامل طاعون انسانى و تيفوس است، رعايت نظافت، گرفتن ترک‌ها و شکاف ديوارها، تميز نگهداشتن فرش‌ها، سمپاشى نواحى آلوده، مبارزه با موش و سوزاندن زباله‌ها لازم است.
براى مقابله با پشه خاکى که ناقل سالک است، بهسازى محيط و استعمال سموم خاص ضرورى است. براى مقابله با سوسک رعايت بهداشت، پوشاندن درزها و شکاف ديوارها و استفاده از حشره‌کش لازم است. براى مبارزه با هيره و کنه نظافت ساختمان، گرفتن درزها و شکاف‌ها، دور کردن طويله‌ها از محل سکونت، استفاده از پشه‌بند، سمپاشى طويله و استفاده از محلول کنه‌کش در حيوان بسيار مؤثر است.
مقابله با جوندگان
مثل موش که ناقل طاعون، تيفوس، يرقان، تريشينوز (کرم روده)، مسموميت‌ها و سالک هستند، بايد راه‌هاى ورود آنها را به اماکن بست (با سيمان). دور لوله‌هاى آب با سيمان بسته شود. ديوارهاى اماکن با ارتفاع ۱ متر و قطر ۱۰ سانتى‌متر و تا عمق ۶۰ سانتى‌متر زمين سيمانى باشد. دفع زباله‌ها به روش بهداشتى صورت گيرد. ظروف بدون استفاده از آب خالى باشد. در و پنجره‌ها داراى تورى باشند و درنهايت در صورت وجود جونده‌اى مثل موش از تله يا سموم خاص استفاده شود.
سم‌هاى ضدموش
۱. فسفر دورنگ (ترکيب فسفر و روي) که فورى اثر مى‌کند و مى‌توان گندم، برنج و تخم هندوانه يا آفتابگردان را به اين اسم آغشته کرد و در دسترس موش‌ها قرار داد.
۲. موش‌کش‌هاى کومارينى يا ضدانعقادى که با غذا مخلوط مى‌شود و در معرض موش قرار داده مى‌شود. استفاده از اين سم‌ها در اماکن عمومى بهتر است.
