- طفل چه وقت براى اولين بار بايد حمام شود؟
در اين مورد عقايد مختلفى ابراز مى‌شود، بعضى اطباء منتظر مى‌مانند تا بندناف بيفتد و زخم آن کاملاً التيام يابد. عده‌اى ديگر، حمام نمودن بلافاصله پس از تولد، و پس از آن حمام روزانه را بهترين وسيله براى بهبود ناف مى‌دانند. اگر طفل حمام مى‌شود، بايد وان کوچک او قبلاً با محلول مخصوصى ضدعفونى و شسته شود. اين وان نبايد براى کارى ديگر مورد استفاده قرار گيرد. به پاکيزگى زياد بايد توجه شود. بچهٔ شير خوار سالم بايد هر روز حمام شود. حمام، کار پوست و جريان خون را تحريک مى‌کند و به طفل شادابى و طراوات مى‌بخشد، چيزى که هر مادرى براى طفل خود آرزو مى‌کند. چون نظافت و شستشوى پس از ادرار و مدفوع براى نظافت طفل کافى نيست بنابراين حمام ضرورت بيشترى خواهد داشت.
ساعت حمام نوزاد را مادر بايد طورى تعيين نمايد که با کارهاى ديگرى که دارد مطابقت داشته باشد، و همچنين وقتى باشد که آب گرم در خانه وجود دارد. طفل معمولاً هنگام صبح حمام مى‌شود، يعنى قبل از دومين وعدهٔ غذا. در مورد اطفالى که شب ناآرام هستند، حمام شبانه ممکن است آنها را آرامش داده و بهتر بخوابند. طفل نبايد هرگز بلافاصله پس از خوردن غذا حمام شود، و بعد از استحمام نيز نبايد به هواى آزاد منتقل گردد.
مقدار آب حمام بايد برحسب اندازهٔ وان و آنقدر باشد که وقتى طفل را در وان دراز مى‌کنيم شانه‌هاى وى را بپوشاند. اگر آب کافى نباشد، ممکن است طفل سرما بخورد. حرارت آب حمام بايد بر ۵۳ درجه بالغ گردد. مؤکداً توصيه مى‌شود که براى سنجش حرارت از ميزان‌الحراره استفاده شود. زيرا استفاده با دست، انسان را مى‌فريبد. ولى چنانچه يک مرتبه از ميزان‌الحراره استفاده شود، با تجربه‌اى که مادر به‌دست مى‌آورد ميزان‌الحراره لازم نشود.
در حمام بايد سر نوزاد روى بازوى چپ مادر، در نزديک آرنج او قرار گيرد. مادر هنوز اعتماد به نفس پيدا ننموده و مطمئن نيست که بتواند با دست چپ، زير بغل يا بازوى چپ طفل را بگيرد. اول صورت طفل را وسيلهٔ حوله کوچکى که کاملاً فشرده و آب آن گرفته شده باشد مى‌شوئيم. سپس مادر با دست برهنه که از پاکيزگى آن مطمئن باشد به شستن بدن طفل ادامه مى‌دهد. صابون نبايد مستقيماً به بدن طفل ماليده شود، و آن را بايد چند مرتبه با انگشت در دست چرخانده سپس با همان ورقهٔ نازک صابون که به‌دست ماليده شده، به ترتيب، گردن، بازوها، دست‌ها، سينه و شکم و بالأخره پاها را شسته و فوراً آب کش گردد. اکنون طفل را با دست راست مى‌چرخانيم؛ طورى که گردن و زير چانهٔ او روى مچ دست چپ مادر تکيه کند.
هيچ وقت صورت نوزاد نبايد در آب فرو رود مخصوصاً گوش‌ها بايد محافظت شوند که آب به داخل آنها راه نيابد. به همين ترتيب پشت، نشيمنگاه، و در آخر کشالهٔ ران و آلت تناسلى او را با دقت شسته و به استحمام پايان مى‌دهيم.
مدت اسحتمام براى نوزادان بايد خيلى کوتاه باشد، به نوزاد اجازهٔ بازى و دست و پا زدن نبايد داده شود. در هفته‌هاى نخستين حوله بايد آماده روى ميز قنداق قرار داشته باشد. در زمستان حولهٔ حمام براى بچه‌هاى ضعيف بهتر است قبلاً گرم شود. بدن طفل پس از استحمام بايد با کمال دقت و آرامى خشک گردد. در هفته‌هاى نخستين هيچ وقت نبايد حوله به بدن طفل ماليده شود. بلکه براى خشک کردن او بايد حوله را مکرر به بدن او گذاشت و برداشت، مخصوصاً در نواحى گردن، چين‌هاى پوست، زير بغل و کشاله ران و هر جاى ديگر بدن که پوست روى پوست قرار دارد، بايد با دقت و مراقبت بيشتر خشک شوند. چنانکه کاملاً خشک نشوند، خطر زخم شدن در برخواهد داشت. کشالهٔ ران، و آلت تناسلى بايد بيشتر از ساير نواحى بدن مورد توجه قرار گيرد.
گردن، زير بغل، کشالهٔ ران، آلت تناسلى، پس از خشک کردن بايد پودر پاشى شوند. به اين طريق که مقدارى پودر بچه روى محل مورد نظر پاشيده به‌وسيلهٔ انگشت پخش گردد، هرگز نبايد از پودر سيب‌زمينى، يا آرد برنج استفاده نمود، زيرا اين آردها قلنبه شده و به پوست مى‌چسبند و برعکس زمينه را براى زخم شدن آماده مى‌نمايد. در هفته‌هاى اول که پوست طفل هنوز زياد لطيف است به‌ويژه هر جائى از بدن او که قرمزى ديده مى‌شود، بهتر است قبل از پودر زدن کرم مخصوص بچه که در داروخانه‌ها يافت مى‌شود ماليده شود، مخصوصاً ناحيهٔ کشالهٔ ران و مقعد.
پس از پودر زدن بايد فوراً به طفل لباس پوشاند، چون ممکن است سردش شود، قبلاً بايد آستين‌هاى پيراهن و ژاکت طفل داخل هم کرده و حاضر نموده باشيم، تا هنگام پوشاندن، آستين را مانند جوراب با انگشت جمع نموده سپس دست طفل را از آن عبور داده و آستين را به راحتى روى بازوى او بالا کشيم. در اين موقع مادران جوان بيش از همه با احتياط و ترس کار مى‌کنند، و مى‌ترسند انگشت طفل را بشکنند. اما نوزاد هم آنچنان شکستنى نيست، و چون حرکات محتاطانه انجام مى‌شود پيش آمدى روى نخواهد داد. حالا طفل را روى شکم قرار مى‌دهيم. در مورد نوزادان خيلى کوچک بايد توجه داشت که صورت به پهلو قرار بگيرد تا بتواند به آزادى تنفس نمايد. تقريباً از ماه دوم به بعد، طفل شروع مى‌کند سر خود را کمى بلند نمايد. اولين آزمايش مستقل براى تغيير حالت بدن) بند پيراهن و ژاکت را بسته و کودک قنداق مى‌گردد. او بايد کاملاً از سرما خوردن حفظ شود. اکنون چشم‌ها که در حمام به خوبى تميز نشده‌اند بايد با قطعه‌اى پنبه آغشته به آب بر، (هر چشم با پنبه‌اى جداگانه) تميز شوند. آب بر و ظرف پنبه بايد آماده روى ميز قنداق قرار داشته باشد. حالا نوبت تميز نمودن بينى و گوش‌ها است، که با پنبهٔ لوله شده که در داخل روغن بچه فرو نموده‌ايم، آن را در سوراخ‌هاى بينى بچه چرخانده و تميز مى‌نمائيم. گوش‌ها را که در موقع استحمام مراقبت کرديم که آب داخل آنها نشود، بهتر است کنترل نمائيم. و براى اين کار مانند بينى همان طور پنبهٔ قتيله شده‌اى را در گوش‌ها نموده آنها را نيز تميز بايد نمود. براى نوزادان بزرگ‌تر اين نظافت را زود زود مى‌توان انجام داد.
در آخر، نوبت نظافت موها است. آنها را بايد با برس نرم و کوچکى برس بزنيم. اگر پوسته يا علائم زخم ديده شد، بايد قبل از استحمام سر را با روغن بچه چرب نمائيم در مورد پوسته و زخم نبايد غلفت و بى‌اعتنائى نمود والا توليد خارش و ناراحتى شديد خواهد نمود. بعضى از اطفال در سر آنها خارش پيدا شده، و با ناخن‌هاى کوچک و تيز خود توليد زخم و جراحت در سر مى‌نمايند. در اين موقع بايد ناخن‌هاى طفل را کوتاه کرد. در جاهائى که پاى بند اوهام و خرافات هستند مى‌گويند ناخن طفل را نبايد کوتاه کرد، چون براى طفل مضر است. اما مادر نبايد به اين شايعات توجه نمايد. اگر طفل همچنان به خاراندن سر ادامه داد، ضمن اينکه بايد با طبيب براى معالجه مشاوره کرد، يک پارچه را مانند کيسه، يا دستکش بدون انگشت دوخته که در اطراف مچ دست وى محکم گردد.