کليه عملياتى که بايد توسط اشخاص ذى‌نفع و گمرک انجام گيرد تا قانون يا مقررات و دستورالعمل‌هاى گمرک در ارتباط با کنترل اشخاص در مرزهاى گمرکي، ترخيص لوازم و اثاثيه او، ترخيص کالاها و آنچه که به‌عنوان صادرات يا واردات حمل يا ترانزيت مى‌گردد، اجراء گردد.
مراحل اجرائى تشريفات گمرکى
۱.تسليم اظهارنامه به قسمت تطبيق اسناد:
در اين مرحله، صاحب کالا يا نمايندهٔ قانونى وى اظهارنامهٔ کالاى صادراتى را که تنطيم کرده است به ضميمهٔ کارت بازرگانى يا موافقت‌نامهٔ مربوطه و اجازه‌نامه‌ها و گواهى‌نامه‌هاى لازم را که قبلاً گرفته، تسليم قسمت تطبيق اسناد و گمرک مى‌کند، در اين قسمت اول در خصوص مالکيت و سپس صحت و اعتبار کارت بازرگانى و يا مجوز صادره در اين خصوص و نيز ساير اجازه‌نامه و گواهى‌نامه‌ها رسيدگى مى‌شود و پس از مطابقت اظهارات صاحب کالا با مندرجات اسناد در خصوص قيمت اظهار شدهٔ کالا با قيمت‌هاى کميسيون قيمت‌گذارى کالاهاى صادراتى و مشخصات، اظهارنامه در دفتر فنى ثبت مى‌شود و شماره رديف را روى اظهارنامه و نيز روى اوراق پيمان‌نامهٔ ارزى ثبت مى‌کنند، و سپس اظهارنامه و اسناد ضميمهٔ آن لاک و مهر مى‌گردد.
توصيح اينکه صاحب کالا بايد قبل از مراجعه به گمرک و اظهار کالا با مراجعه به مرکز توسعهٔ صادرات اطمينان حاصل کند که قيمت کالاى موردنظر توسط قيمت‌گذارى کالاى صادراتى تعيين شده است، در صورتى‌که قيمت مصوبى وجود نداشته باشد صاحب کالا بايد با تسليم درخواست کتبى و ارائه نمونه به مرکز توسعهٔ صادرات تقاضا کند تا قيمت کالا توسط کميسيون تعيين گردد.
۲. مراجعه به صندوق و تسليم فيش بانکى و با تأمين هزينه‌هاى گمرکى (هزينهٔ باربري، بارگيري، انبارداري).
۳. تسليم اظهارنامه به قسمت سرويس ارزيابى جهت ثبت در دفتر کوتاژ و تعيين ارزياب.
در اين قسمت پس از تعيين ارزياب توسط مسؤول سرويس ارزيابي، مشخصات اظهارنامه در دفتر کوتاژ ثبت و ضمن درج شمارهٔ دفتر کوتاژ در اظهارنامه، اظهارنامه تحويل ارزياب مربوطه مى‌شود.
۴. در اين مرحله ارزياب پس از تحويل گرفتن اظهارنامه، کالا را رؤيت و ضمن ارزيابي، مشخصات کالاى رؤيت شده را در ظهر اظهارنامه يادداشت مى‌کند و نسبت به مطابقت مشخصات کالاى رؤيت شده و نيز کنترل و مطابقت اسناد ضميمهٔ اظهارنامه و ارزش کالا و امضاء آن اقدام مى‌کند.
۵. در اين مرحله صاحب کالا با ارائه فرم تعهدنامه‌هاى ارزى که شمارهٔ دفتر فنى گمرک روى آن درج شده است به بانک مرکزى يا نمايندگى‌هاى مجاز اين بانک مراجعه و پس از توديع تعهد (توديع سپردهٔ نقدي، ضمانت‌نامهٔ بانکي، تسليم اسناد تعهدآور يا معرفى ضامن) تعهدنامهٔ امضاء شده را به دايرهٔ تطبيق اسناد گمرک مربوطه ارائه مى‌دهد.
۶. صاحب کالا، تعهدنامهٔ ارزى تائيد شده را به قسمت تطبيق اسناد ارائه مى‌دهد و مسؤول اين قسمت پس از کنترل اظهارنامه و اسناد و پيمان‌نامهٔ توديعي، اظهارنامه را امضاء و مهر مى‌کند.
۷. رسيدگى نهائى اسناد و اظهارنامه و نتيجهٔ ارزيابى کالا در سرويس ارزيابى و امضاء آن توسط مسؤول سرويس ارزيابي.
۸. ثبت مراتب خاتمهٔ اريابى در دفتر کوتاژ (خارج کردن اظهارنامه ار دفتر کوتاژ) و درجه مهلت براى خروج کالا از کشور و تحويل نسخهٔ اصلى اظهارنامه (که به‌عنوان پروانهٔ کالاى صادراتى محسوب مى‌شود) به صاحب کالا يا نمايندهٔ قانونى او اخذ رسيد.
۹. در اين مرحله در صورتى‌که کالا در محوطه‌هاى گمرکى موجود باشد و قبض انبار صادر شده باشد بايد پروانه به دفتر کل انبارها ارائه شود تا مراتب تحويل و خروج کالا در اين دفتر ثبت شود. قابل توضيح است که در مواردى صاحب کالاى صادراتى مى‌تواند در صورت داشتن دليل و عذرهاى موجه موافقت گمرک را با ارزيابى کالا در انبار خود جلب کند ولى در هر حال صاحب کالا بايد پس از اخذ پروانه، کالا را براى کنترل نهائى و سيم و سرب و خروج به گمرک ارائه کند.
۱۰. پلمب يا سيم و سرب شدن کالا يا کانتينر محتوى کالاى صادارتى و ثبت مراتب خروج کالا از گمرک و نظارت در بارگيرى و خروج از کشور.
۱۱. در مواردى که کالاى صادراتى در گمرکات داخلى کشور اظهار مى‌گردد، پس از انجام مراحل فوق کالا با اخذ تضمين لازم از صاحب کالا يا وکيل قانونى وي، و يا در معيت مأمور بدرقه، به گمرک مرز خروج فرستاده مى‌شود.
در اين گمرک پس از بازديد و کنترل و بازرسى کامل و پس از اطمينان از مطابقت کالا با مندرجات اظهارنامهٔ صادراتى اجازهٔ کالا (تحت نظارت مأموران گمرک) به خارج از کشور داده مى‌شود.